Op woensdag 4 maart om 18u houdt Michael Tomasello een lezing aan de universiteit van Leuven. Tomasello is één van de belangrijkste hedendaagse evolutionaire psychologen. Wat hij vertelt heeft ook zijn belang voor onze opvattingen over onderwijs, meer bepaald de vraag of “alle leerlingen bekwaam zijn”.
Evolutionaire oorsprong van menselijke moraliteit
Dit jaar wordt de Multatuli-lezing, georganiseerd door Metaforum (de interdisciplinaire denktank voor maatschappelijk debat aan de KULeuven),gegeven door Michael Tomasello, Amerikaans ontwikkelingspsycholoog en een van de directeurs van het Max Planck Instituut voor Evolutionaire Antropologie in Leipzig. Hij zal spreken over de evolutionaire oorsprong van menselijke moraliteit (Evolutionary Origins of Human Morality).
In de aankondiging van de lezing wordt dit thema als volgt omschreven: “Mensen werden morele wezens van zodra ze begonnen te denken in termen van ‘wij’. Dit nieuwe collectieve handelen rustte op onderliggende vaardigheden die zichtbaar werden toen de vroege mensen geconfronteerd werden met vragen als hoe ‘wij’ voedsel zouden moeten verzamelen of hoe ‘wij’ het voedsel zouden moeten verdelen, en verplicht werden om meer coöperatief te handelen. De best functionerende individuen in zo’n structuur waren degenen die gezamenlijke engagementen konden aangaan en onderhouden, vanuit een oprecht besef dat alle individuen, zijzelf incluis, van gelijke waarde waren voor de gezamenlijke onderneming. De ‘interdependentie hypothese’ stelt dus dat de typisch menselijke vormen van inleving en rechtvaardigheid niet voortkwamen uit pogingen tot strategisch reputatiemanagement, maar eerder uit een nieuwe vorm van sociale rationaliteit, waarbinnen individuen de sociale interacties en structuren waarvan ze afhangen ookbewust proberen te onderhouden”.
Dirk Van Duppen over Tomasello
Over het belang van het werk van Michael Tomasello laten we Dirk Van Duppen (voorzitter van Geneeskunde voor het Volk) aan het woord.
Tomasello volgt in zijn werk de zogenaamde Vygotski-hypothese. Vygotski was de belangrijkste ontwikkelingspsycholoog in de Sovjetunie in de jaren’30 en de vader van het sociaal constructivisme, dat vandaag bij ontwikkelingspsychologen en pedagogen populair is. Zijn werken zijn in het Engels vertaald. In het laatste nummer van “De democratische school” over theorie en praktijk in het onderwijs, besteedt Nico Hirtt veel aandacht aan het gedachtengoed van Vygotski. Het uitgangspunt van Vygotski is zoals dit van Marx: de mens is het resultaat van het geheel van zijn sociale relaties en interacties.
Zoals je in de aankondiging van de KUL kunt lezen is dat ook het onderwerp van het onderzoekswerk van Tomasello. Hij heeft vergelijkend onderzoek gedaan naar aangeboren vaardigheden voor herkenning van de fysieke wereld (wat is meer en wat is minder, wat is oorzaak en wat is gevolg, wat is boven en wat is onder, enz) én herkenning van de sociale wereld, kortom sociale vaardigheden. Hij heeft dit gedaan bij mensapen en vergeleken met mensenkinderen van 2 jaar, met een vervolgonderzoek twee jaar later. Hij heeft hetzelfde onderzoek cross-cultureel gedaan: bij Canadese universiteitscrèches, bij kinderen in dorpjes in de Andes met geletterde moeders, bij kinderen in dorpjes op het Indische platteland met ongeletterde moeders. Eén stevige conclusie uit zijn onderzoek: vergeleken met de meest verwante primaten is de homo sapiens van nature een supersociaal en supercoöperatief wezen. Deze kenmerken vormen de basis van ons vermogen tot sociaal leren, wat de basis vormt van ons vermogen tot cumulatieve culturele evolutie, wat de basis vormt voor onze menselijke intelligentie. Het werk van Tomasello is vanuit wetenschappelijk, maar ook maatschappelijk oogpunt robuuster en belangrijker dan dat van Frans De Waal, die toch de neiging heeft in zijn studies met mensapen wat te antropomorfistische conclusies te trekken.
In het tijdschrift Nature is er een discussie aan de gang over de evolutionaire theorievorming. ‘Extended evolutionary synthesis’stelt dat de natuurlijke selectie zich niet tot de zogenaamde selfish genes beperkt, maar op vele niveaus en in vele contexten plaats vindt, waarbij naast competitie ook coöperatie een belangrijke rol speelt. Ze verwijten de klassieke evolutionaire theorie, die de verbinding maakt tussen de Darwinistische natuurlijke selectie en de populatiegenetica, een te reductionistische benadering. Eenvoudig gezegd: de discussie tussen de dialectische benadering van evolutie en de meer mechanistische en reductionistische benadering. In die discussie publiceerde ik mijn verhaaltje over de paradox tussen altruïsme en natuurlijke selectieop de website vanNature. Zie ook mijn blog daarover op DWM.http://community.dewereldmorgen.be/blog/dirkvanduppen/2014/10/29/crisis-sociaal-darwinisme-en-wetenschappelijke-ontdekkingen-over-menselijke-natuur-1
Tomasello is een echte aanrader !
Praktisch
Multatuli-lezing 2015
door Michael Tomasello
Evolutionary Origins of Human Morality
Woensdag 4 maart 2015, 18 uur
Promotiezaal, Universiteitshal, Naamsestraat 22, Leuven
Voor meer informatie en inschrijvingen (vóór 25 februari):
