OVDS

Debat over de hoofddoek in de scholen

Door

11 maart 2008

De Oproep voor een democratische school (Ovds) heeft tot nog toe geen standpunt ingenomen rond de opportuniteit van een verbod op het dragen van de hoofddoek in het onderwijs. Wij vinden de kwestie van de hoofddoek van secundair belang in vergelijking met de grote problemen en uitdagingen in het onderwijs: de dreigende vermarkting, de sociale ongelijkheid en segregatie, de onderfinanciering.

Uit de PISA-testen blijkt dat bijna één op twee migranten het absoluut niet goed doet op school. Nergens ter wereld is de kloof tussen de score van de autochtone leerlingen en de migranten zo breed als in ons land. Wij zouden liever debatten zien over de hoge werkloosheidsgraad, veel groter dan bij de autochtone bevolking, of over de armoede, die dramatisch hoger is: 55 procent van de allochtonen van Marokkaanse herkomst en 59 procent van de Turkse leven onder de armoederisicogrens – minder dan 777 euro per maand, terwijl een gemiddeld maandinkomen voor personen van Belgische en Europese herkomst ligt rond 1150 euro.
Dit zijn de reële problemen van de gemeenschappen van allochtone origine. Hun oplossing is een voorwaarde voor de emancipatie van de mensen van allochtone origine, waaronder de moslimmeisjes en -vrouwen.

Op een moment echter dat vanuit diverse hoeken stemmen opkomen om het dragen van de hoofddoek op school effectief te verbieden en anderen tegen dit verbod actie voeren, wou Ovds het debat over de hoofddoek niet uit de weg gaan. Op 19 januari hebben 25 leden van Ovds op een serene wijze discussie gevoerd en de argumenten voor of tegen dit verbod op een rij gezet. Hieronder volgt een synthese van deze discussie.

Argumenten voor een verbod

Het verbod steunen werd geïnspireerd vanuit twee invalshoeken. Enerzijds werd het belangrijk geacht de bevrijding van de moslimvrouwen te steunen. De hoofddoek is een symbool van de patriarchale onderdrukking en het dragen ervan neigt naar een uiting van steun aan het moslimintegrisme, waarvan we de impact dreigen te onderschatten. In de moslimwereld vechten progressieve vrouwen tegen dit seksisme en oprukkend integrisme. Moslimmeisjes die de hoofddoek niet dragen, worden in bepaalde scholen met de vinger gewezen door hun moslimmedeleerlingen. Anderzijds is ook het verbod van elk religieus en filosofisch teken op school belangrijk en moet vermeden worden dat jongeren gestigmatiseerd worden. Door de hoofddoek wordt het “wij” en de “anderen” geaccentueerd, terwijl het voor de ontwikkeling van de jongeren juist belangrijk is dat zij “naakt” en onbevangen kennis maken met de wereld en dat zij beschermd worden tegen “invloeden” allerhande. De rol van de school is de jongeren bevrijden van achterlijke dogma’s die voortkomen uit cultuur en religie. Indien we de hoofddoek tolereren, bestaat het gevaar dat we ook moeten toegeven aan creationistische theorieën, aan de weigering om nog biologielessen te volgen, om mee te gaan zwemmen enz.

Argumenten tegen een verbod

De argumenten die pleiten tegen het verbod vertrekken voornamelijk vanuit de overtuiging dat de hele discussie moet geplaatst worden in de concrete context van het België anno 2008: sinds de aanslagen van 11 september 2003 wordt de hele moslimwereld over dezelfde kam geschoren. Het verbod op de hoofddoek zal de stigmatisatie van de moslims nog doen toenemen en de fundamentalistische tendensen daarbij versterken. Op die manier zullen de moslimmeisjes verstoken blijven van degelijk onderwijs. Zij zullen geduwd worden in scholen waar de hoofddoek wel toegelaten wordt, met nog meer concentratiescholen en het oprichten van islamscholen tot gevolg. Emotioneel zullen de moslima’s in de hoek worden gedrukt, zij zullen zich slecht voelen, waardoor zij nog minder ontvankelijk zullen zijn voor wetenschappelijke argumentatie. De religieuze overtuiging hoeft daarenboven niet noodzakelijk een dam op te werpen tegen wetenschappelijk leren argumenteren en is niet per se reactionair. We moeten de jongeren een rationele en kritische ingesteldheid leren aannemen tegenover élke godsdienst en leren ontdekken of de godsdienst bevrijdend kan zijn. Diversiteit moet ervaren worden als een positief gegeven. De school is een plaats bij uitstek om die diversiteit toe te laten en een waaier aan discussiepunten te genereren. Dit alles is onmogelijk in een sfeer van verbod.

Conclusie

Alle deelnemers waren het over eens dat het recht op degelijk onderwijs moet gevrijwaard worden en dat daarbij een wetenschappelijke attitude buiten kijf staat. Indien een moslimmeisje zou weigeren om omwille van haar godsdienstige overtuiging bv. de biologieles of zwemles te volgen, zal zij inderdaad uitgesloten worden, niet omwille van haar hoofddoek, maar omwille van het loutere feit dat zij weigert deel te nemen aan de lessen.

We zijn tot de voorlopige conclusie gekomen dat een gemeenschappelijk en uitgesproken standpunt innemen voor of tegen het verbod op dit moment niet opportuun is. We hebben immers te maken met een zeer complexe problematiek, waarbij een eenvoudige, wetenschappelijke analyse niet voor het grijpen ligt. Zowel de argumenten voor als tegen moeten verder ernstig bestudeerd en grondig uitgediept worden. We verkiezen daarom de veelheid van meningen te respecteren en beschouwen dit geenszins als een houding van struisvogelpolitiek. Voor Ovds blijft de voornaamste tegenstelling deze van onderdrukkers en onderdrukten, en blijven de religieuze tegenstellingen secundair en ondergeschikt aan het probleem van sociale en regionale segregatie.

Romy Aerts

Zowel op onze Franstalige website www.ecoledemocratique.org als in de rubriek “vrije tribune” van onze Nederlandstalige website www.democratischeschool.org staan een reeks standpunten van diverse verenigingen en personen over de hoofddoek.