De workshop over “meertalig onderwijs” was een levendige voorstelling, met veel concrete voorbeelden. Wat te onthouden valt: er dient nog een flink stuk weg afgelegd en de institutionele problemen zijn redelijk groot om op korte termijn veralgemeend meertalig onderwijs te organiseren.

Ik zal achtereenvolgens drie kwesties behandelen. Om te beginnen zal ik de aard van de economische wijzingen die schuilgaan achter de eufemistische term "globalisering", diepgaander onderzoeken en definiëren. Verder zal ik trachten om de weerslag te belichten van die wijzigingen op de onderwijspolitiek van de geïndustrialiseerde landen in het algemeen en van de Europese Unie in het bijzonder. Ten slotte zal ik de gevolgen benadrukken van die politiek m.b.t. de democratisering van het onderwijs. Wegens de beperkte tijd zal ik er mij moeten toe beperken om stellingen te formuleren zonder ze te kunnen uitwerken of te bewijzen aan de hand van citaten en harde feiten. Sta me toe om hiervoor te verwijzen naar mijn recente werken.

We publiceren hieronder de integrale speech van Nico Hirtt, hoofdredacteur van "De democratische school", die tijdens de "zes uren voor de democratische school" naar voren werd gebracht. Wegens deelname op dezelfde dag aan het Europees Sociaal Forum in London, met name als één van de hoofdsprekers op het debat rond vermarkting van het onderwijs, kon Nico niet op tijd in Brussel terug zijn om zijn speech zelf uit te spreken. De speech werd voorgelezen door Jean-Pierre Kerckhofs, voorzitter van (de Franstalige vleugel van) de Oproep voor een democratische school (OVDS).

Gezien onderwijs binnen de bevoegdheden van de Gemeenschappen een prominente plaats inneemt, ligt het voor de hand dat het onderwijshoofdstuk in het regeerakkoord van de Franse Gemeenschap een lijvig document is. Het is onmogelijk om in dit korte bestek alle onderwijsaspecten van dit akkoord tussen de Parti Socialiste (PS) en de Centre démocrate humaniste (Cdh) hier te behandelen (30 bladzijden).We zullen ons dus beperken tot de belangrijkste elementen. Ze illustreren vaak pertinent de onderwerping van het politieke beleid aan de economische machten. We zetten de belangrijkse elementen uit het akkoord op een rijtje (in italiek) en voorzien ze daaronder van een (beknopte) commentaar. Andere bijdragen in dit dossier gaan meer in detail op sommige argumenten in.

Als de Vlaamse en de Franstalige regeringen het over één punt eens zijn dan is het wel over de sterkere band tussen de wereld van het onderwijs en die van de onderneming. Telkens luidt de verantwoording: de tewerkstelling. Er zouden niet-ingevulde betrekkingen bestaan door onder andere een "reëel gebrek aan gekwalificeerd personeel". Om deze toestand te verhelpen zou men "het aanbod van vorming en kwalificatie-onderwijs meer moeten aanpassen aan de realiteit van de arbeidsmarkt". Het gaat hier dus om "ze aantrekkelijker te maken en meer in contact te brengen met de wereld van de arbeid". In het hoger onderwijs zal men " de sensibilisering voor het ondernemerschap moeten versterken". (citaten uit het regeerakkoord van de Franse Gemeenschap)

Eindverklaring van het 3de Wereldforum van de opvoeding (Porto Alegre, 28-31 juli 2004) Het Wereldforum van de opvoeding is organisch verbonden met het Wereld Sociaal...

"Ja, da's echt een knappe leerling. Hij heeft een knobbel voor talen." Je hoort dergelijke uitspraken zo vaak onder leerkrachten. Dat is best ergerlijk. Zulke zinswendingen gaan immers terug op de frenologie, een pseudo-wetenschappelijke discipline uit de negentiende eeuw. Daarin werd verdedigd dat aanleg en karakter bepaald worden door een uitwas van bepaalde hersendelen - wat men zou kunnen vaststellen aan de vorm van de schedel, die immers speciale knobbels zou vertonen. Hier en daar kan je nog een zonderling vinden die de frenologie beoefent, maar eigenlijk werd die discipline totaal verlaten. In ons taalgebruik zit veel pseudo-wetenschappelijke onzin vervat. Vaak zijn we ons daar niet van bewust. Met "de zon komt op in het oosten" zitten we in het lang vervlogen geocentrische wereldbeeld. En wat dacht je van "hout vasthouden!"? Bepaalde voorwetenschappelijke en pseudo-wetenschappelijke 'kennis' blijft echter wel op die manier bestaan. Ze wordt van generatie op generatie overgeleverd. En als leerkrachten al niet beter weten ...

Carlos Perez werd geboren in 1960. Zijn vader kwam in de jaren'50 uit Spanje naar België om er als mijnwerker in de Borinage te werken. Via zijn vader beoefent Carlos reeds op jonge leeftijd allerlei sporten in arbeiderssportclubs. Op zijn 22ste opent hij zelf een sportcentrum in Jette: de Fire Gym. Hij doet aan body-building op het hoogste niveau, wordt tweemaal Europees vice-kampioen in de categorie 70 kg, in 1987 (Italië) en in 1988 (Joegoslavië). Vandaag is hij technisch commisaris bij de Koninklijke Bond van gewichtheffers. Deze verantwoordelijkheden beletten hem niet zich bezig te houden met Fire Gym en zijn wijkcentrum voor jongeren te openen. Ik wilde hem ontmoeten om zijn mening te horen over de sport op school.

Voor Geuens zijn de media een onderdeel van een groter geheel, met als centrale stelling dat de globalisering niets wezenlijks heeft veranderd aan de oude tegenstellingen. Er is een dominante klasse waarbij staat, media, en andere instellingen gewoon instrumenten vormen voor het bestendigen van hun macht.

Waaruit bestaat de burgerzin die wij, leerkrachten en progressieve militanten, voor onszelf opeisen en die we zo graag bij de jongeren zouden opwekken. We schetsen hier de grote lijnen. In andere artikels van dit dossier gaan we er meer in detail op in.

Anne Morelli, professor aan de ULB en auteur van meerdere historische boeken, schreef naar aanleiding van de vijftigste verjaardag van de Universele verklaring in 1999 een artikel dat vandaag niets van zijn waarde verloren heeft. Zij vertelt dat ze was uitgenodigd op een technische school in Wallonië tijdens een dag van de mensenrechten.

Op 5 mei 2004 hebben zeven Franstalige organisaties op een persconferentie in Brussel hun gemeenschappelijk "memorandum tegen de schoolmislukkingen" voorgesteld. Het initiatief ging uit van de Ligue des Droits de l'Enfant. De zes andere organisaties zijn APED (Appel pour une école démocratique), la Fédération Francophone des Ecoles de Devoirs, la Code (Coordination des ONG pour les Droits de l'Enfant) la CGé (Changements pour l'égalité), la Ligue des Familles en ATD-Quart Monde. De professoren Marcel Crahay (directeur van de dienst theoretische en experimentele pedagogie, Ulg) en Benoït Galand (psychologie en onderwijs, UCL) waren ook betrokken bij het opstellen van het memorandum.Hieronder volgt de tekst van het memorandum (vertaling: OVDS). Uw eventuele reacties (in het Frans of in het Nederlands) zijn welkom bij [ligue.droit.enfant@skynet.be] (0477/545.907) en [aped@ecoledemocratique.org] (02/735.21.29)

In april organiseerde de Derde Wereldorganisatie "Bevrijde wereld" een weekend voor haar sympathisanten. Een van de drie ateliers handelde over "Onderwijs en globalisering". Vertrekkend vanuit de situatie in de V.S.(met een film), waar het onderwijs sterk gecommercialiseerd is, schetste Rik Valcke enkele krachtlijnen in de evolutie van het onderwijs bij ons, meer bepaald aan de hand van 'Accent op talent' (Koning Boudewijnstichting). Hij vindt dat de waarschuwingen van Nico Hirtt en Gérard de Sélys in het boek 'Tableau noir' (Zwart bord. Tegen de privatisering van het onderwijs) zeer ernstig moeten genomen worden: het bedrijfsleven is het onderwijs in Europa aan het inpalmen. Hieronder de krachtlijnen van zijn uiteenzetting.

De meerderheid van de leerkrachten zijn ervan overtuigd dat leerlingen beter werken en betere resultaten halen in kleine klassen. Toch zijn er ook onderwijsdeskundigen die beweren dat het aantal leerlingen per klas nauwelijks invloed heeft op de kwaliteit van het onderwijs. Of dat de reductie van de klas moet gepaard gaan met andere maatregelen om effect te hebben. Het Amerikaans STAR-onderzoek, dat we hier zullen voorstellen, wijst ondubbelzinnig op de voordelen van kleinere lassen.