Selectie en hierarchisering

In zijn boek "Gelijke Kansen op school, het kan! Zestien sporen voor praktijk en beleid" onderzoekt Ides Nicaise (redactie) een brede waaier van concrete strategieën, zowel in de klas als op school- en systeemniveau.

Tijdens de studiedag "Gelijke kansen: het kan" (rond het boek van Ides Nicaise) op 4 februari 2009 animeerde Analisa Gadaleta de werkgroep "voorschoolse educatie". Ze gaf een uitgebreide inleiding.

In Gent heeft het Lokaal Overlegplatform (LOP) voor het basisonderwijs op 22 september 2008 beslist dat kinderen uit de buurt van de school voorrang zullen krijgen als er plaatsen te kort zijn. Met deze regeling zouden kampeertoestanden voor de scholen van de baan moeten zijn. In Gent zullen alle aanmeldingen en inschrijvingen van nieuwe leerlingen in basisscholen door een centrale computer worden geregistreerd zodat dubbele inschrijvingen worden vermeden.

Van alle Europese onderwijssystemen is dat van de Franse Gemeenschap het meest ongelijk. Deze trieste vaststelling wordt erkend door alle beschikbare internationale studies, welke indicator men ook gebruikt. We citeren één voorbeeld uit tientallen studies: op de PISA-testen voor wiskunde is het gemiddelde verschil van de leerlingenprestaties tussen de twee uiterste kwartielen ( de 25% rijksten en de 25% armsten) in de Franse gemeenschap 126 punten. In Vlaanderen is dit verschil 102, in Frankrijk 101, in Spanje 87, in Italië 76, in Finland 63 punten.

In deze werkgroep C van de studiedag rond het boek "De school van de ongelijkheid" waren er vier inleiders: Mohamed Chakkar, voorzitter Federatie Marokkaanse Verenigingen, Karin Heremans, directrice KA Antwerpen (Rooseveldtplaats), Piet Van de Craen, prof. VUB, specialist meertalig onderwijs (CLIL) en Hilde De Smedt, Foyer Brussel Het werden vier boeiende conferenties. De tijd voor discussie was beperkt.

Op zaterdag 12 april organiseerde Ovds in Antwerpen een studiedag rond het boek "De school van de ongelijkheid". De deelnemers werden welkom geheten door Paul Geerts, directeur van Maris Stella & Sint-Agnes, de school op de Turnhoutsebaan in Borgerhout waar de activiteit plaats greep. Hij noemde het symbolisch dat een studiedag rond sociale ongelijkheid plaats greep in een concentratieschool: in de eerste graad zijn er 93% GOK-leerlingen.

We stellen hier een analyse voor van de factoren die (al dan niet) het grote verschil in prestaties kunnen verklaren dat reeds enkele jaren in de PISA-tests wordt waargenomen als men de leerlingen van de Vlaamse en de Franse Gemeenschap van België vergelijkt. We tonen eerst aan dat de sociale samenstelling of de etnische herkomst van de leerlingen slechts zeer gedeeltelijk deze kloof verklaren. Vervolgens analyseren we de verschillen qua selectie (oriëntering, overzitten). We zullen het kort hebben over de inzet van de leerlingen bij het afleggen van de tests. Tenslotte onderstrepen we de doorslaggevende rol van de verschillen bij de eindtermen en de leerplannen en tussen de budgettaire middelen en de omkadering in beide gemeenschappen

We weten het al een tijdje. Uit internationale vergelijkingen blijkt dat de Vlaamse 15-jarige scholieren op het vlak van wiskundige geletterdheid koplopers zijn in de wereld, net gevolgd door Hong-Kong en Finland. Ook op het vlak van leesvaardigheid en wetenschappelijke geletterdheid horen onze 15-jarigen bij de top drie in de wereld (na Finland en Korea). In geen enkel land halen zoveel leerlingen het hoogste leesniveau als in Vlaanderen. Daartegenover staat dat in geen enkel land het verschil tussen de sterkste en de zwakste leerlingen zo groot is als in Vlaanderen. Er is ook geen ander land waar er zo'n sterk verband is tussen de leerprestaties van de 15-jarigen en de sociaal-economische status (beroep, opleiding, enzovoort) van hun ouders. Die vaststellingen worden gemilderd door het feit dat de slechtst presterende 15-jarigen in Vlaanderen het nog altijd relatief goed doen en ongeveer dezelfde score halen als de hoogste genoteerde landen uit de middengroep. Ondanks deze relativering blijft het toch onaanvaardbaar dat we als een der rijkste regio's ter wereld er niet in slagen de sociale kloof in het onderwijs te dichten.

De auteurs van “De school van de ongelijkheid”, Nico Hirtt, Ides Nicaise en Dirk de Zutter namen deel aan een panelgesprek tijdens de "zes uren voor de democratische school" op 20 oktober in Brussel. Moderator was Chico Detrez (voorzitter ACOD-Onderwijs, Antwerpen) die een reeks vragen had voorbereid.

Dat het Vlaamse onderwijs zwaar tekortschiet inzake gelijke kansen, is geen nieuwe vaststelling. Maar welke mechanismen zijn er verantwoordelijk voor dat de school de reproductie van ongelijkheden naar sociale en etnische afkomst in stand houdt? Dit is het vertrekpunt van het boek “De school van de ongelijkheid”.