Vandaag keek ik naar Een andere school, een beklijvende documentaire van ruim twee uur over de Appeltuin, een van de eerste vernieuwende schooltjes die in de jaren ’70 ontstonden. Die tijdsgeest – de echo van mei ’68 – zal de oudere generaties zeker herkennen. Als zeventiger voel ik me nauw verbonden met dat onderwijsexperiment. Al vanaf mijn normaalschooltijd zocht ik contact met alternatieve onderwijsmodellen. En hoewel mijn eerste jaren in het katholiek en gemeentelijk onderwijs verliepen, bleef de vernieuwende kijk op leren me prikkelen. Het was dan ook geen toeval dat ik mijn weg vond naar De Buurt in Gent, een methodeschool die zich terecht een ‘Kabouter tussen Reuzen’ mocht noemen.
Deze film is een ode aan bezieling. Geen enkele gedreven leerkracht kan hier onberoerd naar kijken. Voor mij is het een absolute must voor elke lerarenopleiding. Waarom? Omdat deze film een stevige uitdaging vormt voor wie met minachting over ‘pretpedagogie’ spreekt – een oppervlakkige rechtse dooddoener die geen steek houdt.
De boodschap is helder: onderwijs vernieuwen vraagt visie. De pioniers van de Appeltuin begonnen niet zomaar aan een avontuur; ze hadden een ideaal, een samenhangend verhaal over mens en maatschappij. Weten waar je naartoe wilt, is een begeesterend startpunt. En hun vuur is nog steeds voelbaar. Het waren leerkrachten die niet afwachtten, maar die deden – vergaderden, plannen smeedden, discussieerden en uiteindelijk ook realiseerden wat ze samen bedachten. Met vallen en opstaan.
Het indrukwekkende is dat hun manier van leven en werken rechtstreeks weerspiegeld werd in hun leerlingen. Ze leerden kinderen niet enkel wat te weten, maar vooral waarom iets zinvol is. Ze betrokken hen in het leerproces, lieten hen ontdekken en experimenteren. Dit ging niet over vrijblijvend knutselen, maar over diep leren. Kennis was geen vaststaande brok die werd ingeprent, maar een zoektocht, een gedeeld proces van onderzoeken, ondervinden, doen en studeren. Kennis bleef fundamenteel, maar de manier waarop ze beklijfde, werd verfijnd en geoptimaliseerd.
Deze film laat je niet alleen zien hoe kinderen leren, maar ook hoe geëngageerde leerkrachten hun rol opnemen en herdenken. Het is een geschiedenisles én een toekomstvisie. De naam Freinet valt hier terecht: de Appeltuin vond, na veel zoeken en proberen, een stevige houvast in zijn gedachtegoed. Via archiefbeelden, foto’s en geluidsopnames ontdek je niet alleen de man achter de naam, maar vooral de diepgang en impact van zijn visie.
Een dikke proficiat aan de makers van deze film. Maar bovenal: respect en dankbaarheid voor al die mensen die vanuit een hunker naar een ander onderwijs – en een andere maatschappij – onvermoeibaar zijn blijven bouwen. Onder welke naam dan ook.
Eén iemand miste ik vandaag: Jan De Vos. Wat zou jij fier geweest zijn, Jan, dat er eindelijk een film is die opnieuw de essentie van onderwijs durft te bespreken. Wat zou jij genoten hebben van dit pleidooi voor visie, voor een school die de wereld mee vormgeeft.
Deze film is niet alleen een kijkstuk; het is een werkstuk voor debat. Kritiek mag er zijn – moet er zijn! Maar liever een gepassioneerd gesprek over onderwijs dan stilzwijgend toezien hoe het zich in de verkeerde richting ontwikkelt.
Laten we deze film aangrijpen om die dialoog te voeren. Want onderwijs is te belangrijk om aan cynisme of gemakzucht over te laten.
Ludo Merckx
Film “Een andere school” te zien in 10 steden
1975. Een groepje jonge ouders, misnoegd over het klassieke schoolsysteem, stampt een nieuw schooltje uit de grond. De vraag naar een ander onderwijs blijkt zo groot dat ze al snel moeten uitbreiden. Ze komen terecht in een oude boederij, aan de rand van een bos. Daar brengen ze, voor het eerst in Vlaanderen, de Freinetpedagogie in de praktijk. “Een andere school” vertelt over het dit geweldige experiment van een groep idealisten, maar is tegelijk ook een film over leven en werk van de Franse pedagoog Célestin Freinet. Aan de hand van historische beelden en audio-opnames en met tekst en uitleg door de Freinetpioniers komen we alles te weten over basisprincipes van dit pedagogische systeem. “Een andere school” is een historische film, maar tegelijk ook erg actueel. Niet alleen omdat Vlaanderen momenteel het hoogst aantal Freinetscholen ter wereld telt, maar ook omdat ze ingaat op thema’s die vandaag de dag brandend actueel zijn in het onderwijsveld.
De film is te zien in Leuven, Gent, Kortrijk, Mechelen, Antwerpen, Aalst, Hasselt, Brugge, Koersel en er komen nog gemeenten bij. Voor de data: www.eenandereschool.be
Trailer van de film: https://theroxytheatre.be/nl/movies/view/een-andere-school
