Vzw School Zonder Racisme stopt ermee. De organisatie was 45 jaar lang actief binnen het onderwijs met vooroordelenbestrijding en ondersteuning van schoolteams op weg naar een inclusieve en interculturele schoolcultuur. Het stopzetten van de subsidie door het Departement Onderwijs leidt nu tot een faillissement.
Het nieuws maakte reacties los bij organisaties die met School Zonder Racisme samenwerkten. “School Zonder Racisme is een centrale speler in de strijd tegen racisme op school. Het is één van onze belangrijke partners in België”, schreef Caritas International in een reactie op Facebook.
“Door het faillissement verliezen al onze medewerkers hun job”, zegt voorzitter Eddy Maes. “Het gaat over jonge, enthousiaste mensen met veel vakkennis.”
Logo School Zonder Racisme
“Wij kregen jarenlang steun voor tewerkstelling. We wisten dat het systeem waar we gebruik van maakten afgebouwd werd. In het voorjaar van 2023 werd er voor het laatst een bedrag gestort, sindsdien is er geen steun meer van het Departement. Daarom waren we in dialoog met het kabinet van minister van Onderwijs Ben Weyts. Onze werking was helemaal afgestemd op wat er in de beleidsnota van de minister staat over omgaan met diversiteit op school.”
“Eerlijk gezegd, we zijn maandenlang aan het lijntje gehouden. Er werd gewoon niet meer gereageerd op onze vragen. De minister laat zo verstaan dat hij eigenlijk geen interesse heeft in het bestrijden van racisme.”
“We zijn dan op zoek gegaan naar andere inkomsten. De bijdrage die de scholen moesten betalen voor ons aanbod werd verhoogd. Het bleek niet voldoende. We kunnen niet anders dan de werking stopzetten. Een van de zaken die we nu halverwege moeten afbreken zijn ontmoetingen tussen Brusselse en Vlaamse scholieren.”
Weyts relativeert racisme op school
De noodzaak voor een organisatie als School Zonder Racisme werd onlangs aangetoond door een studie in opdracht van de Vlaamse Scholierenkoepel. Daaruit blijkt dat één op vijf van de scholieren aangeeft slachtoffer te zijn van racisme op school. De helft van de scholieren zegt op school al getuige geweest te zijn van racisme. De scholierenkoepel ziet de bestrijding van racisme op school dan ook als een topprioriteit.
Minister Weyts relativeert racisme op school. In antwoord op parlementaire vragen over het onderzoek van de scholierenkoepel zei hij: “Ik denk dat men nu gevoeliger en attenter is voor dingen die vroeger genegeerd werden, en dat het sneller gemeld wordt. Dat is een goede zaak. Anderzijds, waar effectief racisme is, moet dat vanzelfsprekend aangepakt worden.”
Cynisch, verderop in zijn antwoord verwees Weyts zelf naar vzw School Zonder Racisme: “Scholen hebben vanzelfsprekend ook een signaalfunctie en kunnen externe organisaties inschakelen die hen ondersteunen bij situaties rond pesten, cyberpesten en seksueel grensoverschrijdend gedrag, zoals onder meer het Bijzonder Comité Herinneringseducatie, School Zonder Racisme en Orbit, veel organisaties die wij ook ondersteunen.”
Dat leidde tot furieuze reacties van verschillende parlementsleden. Hoe durft de minister een organisatie te vernoemen die hij zelf op droog zaad zet? Elisabeth Meuleman van Groen: “Minister, als u iet of wat geloofwaardig beleid wilt voeren op het vlak van racismebestrijding, wilt u dan deze stopzetting van de subsidies terugdraaien?”
Parlementslid Onno Vandewalle van PVDA zei: “Ik vind het echt van veel lef getuigen om dat hier te komen zeggen in een discussie over racisme, als u er zelf voor zorgt dat die organisatie niet verder kan werken. Ik kan dat niet begrijpen.”
Parlementslid Hilâl Yalçin van meerderheidspartij CD&V: “Het gaat maar om 90.000 euro per jaar, wat een tewerkstelling is van 2,5 voltijdsequivalenten. Ik vraag me af of er vanuit het kabinet echt geen enkel budget meer voorzien kan worden, om zo de doelstelling om racisme en alles wat ermee te maken heeft, effectief bespreekbaar te maken op scholen en toch een aantal scholen daarmee verder te helpen.”
Intercultureel schoolklimaat
De afgelopen jaren was School Zonder Racisme vooral de organisatie die scholen begeleidde bij het werken aan een intercultureel schoolklimaat. “Het wegvallen van onze organisatie maakt dat het aanbod op dat vlak kleiner wordt,” zegt voorzitter Maes. “Er zijn nog enkele andere organisaties die een aanbod hebben. Enkele daarvan krijgen steun van andere beleidsdomeinen, zoals Ontwikkelingssamenwerking. Maar School Zonder Racisme bereikte toch gemiddeld zo’n 110 scholen per jaar, met 500 leerkrachten. Dat gat zal niet zomaar gevuld worden door anderen.”
Volgens onderzoek uit 2015 scoren leerlingen met een migratieachtergrond voor wiskunde gemiddeld 447 punten. Dat is maar liefst 97 punten, bijna een hele standaardafwijking, lager dan de leerlingen zonder migratieachtergrond. In een vergelijkbaar land als Nederland zie je een kloof van 58 punten, wat aanzienlijk minder is.
Die kloof wordt niet helemaal verklaard door de sociaaleconomische achtergrond van de leerlingen. Turkse en Marokkaanse leerlingen die in een arm gezin opgroeien, bereiken slechtere resultaten dan kinderen met Vlaamse ouders die even arm zijn. En ook Turkse en Marokkaanse gezinnen die een hoog inkomen hebben, zien een kloof, ook hun kinderen halen slechtere resultaten dan Vlaamse kinderen met een vergelijkbare sociaaleconomische status.
Dan wordt vaak naar de thuistaal gekeken. De resultaten, ook voor een niet-taalvak als wiskunde, zouden lager zijn als de kinderen thuis geen Nederlands spreken. Onderzoek, ook uit 2015, toont echter aan dat ook Turkse en Marokkaanse leerlingen die thuis Nederlands spreken beduidend slechtere resultaten behalen dan kinderen met twee Vlaamse ouders.
Het is dus duidelijk dat er ook andere factoren meespelen, en dan komen we bij het schoolklimaat terecht. Een school kan, met de beste bedoelingen wellicht, assimilationistisch werken. Dat betekent dat de leerlingen ondergedompeld worden in een omgeving waar enkel de Vlaamse of Belgische cultuur en talen als norm gelden. Scholen die assimilationistisch werken, verbieden bijvoorbeeld het gebruik van de thuistalen van hun leerlingen, ook op de speelplaats, en vragen aan moslimmeisjes om zonder hoofddoek naar school te komen.
Een andere aanpak wordt ‘kleurenblind’ genoemd. Dan focust de school erop om zelf een omgeving te zijn waarin iedereen gelijk behandeld wordt, ongeacht de socioculturele identiteit. Het blijkt zo te zijn dat in scholen die deze praktijk hanteren de cijfers van de allochtone leerlingen toch lager uitvallen dan die van de autochtone leerlingen. Opvallend is dat de verschillen groter worden naarmate het inkomen van de ouders stijgt.
Wat beter werkt is een intercultureel schoolklimaat. Dan wordt de culturele achtergrond van elke leerling zichtbaar gemaakt. De school laat leerlingen elkaar ontmoeten en in gesprek gaan. Daarbij worden ook problemen, zoals discriminatie en racisme, bespreekbaar gemaakt. Met een intercultureel schoolklimaat voelen leerlingen uit een culturele minderheid zich beter thuis op school. Hun schoolresultaten verbeteren. Op de leerlingen met enkel Vlaamse roots is er geen negatief resultaat. Meer nog, er is ook op hun schoolresultaten een licht positief effect.
“Scholen hebben hulp nodig om aan zo’n intercultureel schoolklimaat te werken”, zegt Eddy Maes. “In 2018 wees het TALIS-onderzoek uit dat slechts 34 procent van de leerkrachten zich in zijn opleiding voorbereid voelt om les te geven in een multiculturele of meertalige omgeving. School Zonder Racisme had antwoorden op die problemen.”
Jeroen Permentier
Dit artikel verscheen eerder op De Wereld Morgen
Lees ook:
Artikel in “De Morgen”: Racisme op school: scholieren vinden het belangrijk, maar vzw die er tegen strijdt, is failliet.
Scholen met multicultureel beleid verkleinen de kloof tussen allochtone en autochtone scholeren
