Maandag 18 juli 2022. Tijdens een groepsreis in Cuba, georganiseerd door de solidariteitsvereniging Cubanismo.be, zullen we vandaag een lagere school bezoeken in Cerro, een deelgemeente van Havana. Normaal zijn de scholen in deze periode gesloten wegens vakantie. Maar om de achterstand ten gevolge van de sluiting wegens Covid in te halen, gaat de grote vakantie dit jaar pas in op 22 juli. Tijdens de sluiting zorgden leerkrachten overigens wel voor telefonische ondersteuning bij het schoolwerk.
Om 8 uur staan we op het schoolplein. Kinderen in wit-rode uniformen hijsen de Cubaanse vlag voor de “matutino”, de vaste ochtendoproep, in aanwezigheid van alle leerlingen en leerkrachten. We worden vergast op een salsadansje. In haar toespraak kondigt de directrice het geschiedenisonderwerp van de dag aan: de Spaanse burgeroorlog van 1936. Geschiedenis wordt onderwezen vanaf het eerste leerjaar. Vanaf klas 4 krijgen de leerlingen burgerschapsopvoeding en komen kolonialisme, revolutie en hedendaagse geschiedenis aan bod. Na de begroeting gaan de leerlingen naar hun klas en volgen wij leerkrachten en diverse verantwoordelijken (ook van de gemeente en de vakbond) voor een uitgebreid vraaggesprek.
(Bijna) gratis onderwijs
Directrice Yisel stelt de school voor: 352 kinderen, 15 docenten en 20 andere personeelsleden. De hele staf van de school is in de vakbond georganiseerd. De vakbond zorgt voor sturing van ideologische activiteiten en biedt ondersteuning bij dagelijkse problemen.
De klassen tellen 20 tot 25 leerlingen. Alle kinderen van 6 tot 12 jaar gaan naar school, bijna iedereen naar de kleuterschool, hoewel niet verplicht (pre-infantil en pre-scolar). Het onderwijs is nagenoeg gratis tot aan de universiteit. Er wordt een kleine ouderbijdrage gevraagd voor de kosten van materiaal, uniform en maaltijden. Twee jaar voor het beëindigen van de universiteit gaan studenten naar een speciale pre-job training. Na hun universitaire opleiding vervullen ze een verplichte sociale dienst van twee jaar om de maatschappij terug te betalen voor hun gratis opleiding. Nadien is iedereen verzekerd van een baan, maar de lonen liggen vaak zeer laag en daardoor ontbreken perspectieven. Randy Alonso Falcón, die Mesa Redonda (het Cubaanse “Terzake”) presenteert, legt de vinger op de wonde: “Elke dag van de blokkade kost het land ongeveer 12 miljoen dollar in huidige prijzen. Kun je je voorstellen hoeveel meer we zouden kunnen doen?”
Selectie, methodologie?
De evaluatie van de leerlingen gebeurt systematisch in functie van vooraf bepaalde eindtermen (wiskunde, Spaans, geschiedenis, natuurwetenschappen, praktische taken voor andere vakken ). Een methodologie-expert (bv voor wiskunde) geeft hulp aan leerkrachten. Er wordt gewerkt met twee bijzondere groepen: enerzijds leerlingen die het wat moeilijker hebben en anderzijds de bijzonder begaafde leerlingen. Er is permanente opvolging met het oog op diagnose van extra noden. Het werk met kinderen omvat en betrekt hele gezinnen. De familie wordt uitgenodigd voor extra hulp, dat levert goede resultaten op. Er is ook een dienst studiebegeleiding die kinderen naar bijzonder onderwijs kan verwijzen, maar alleen in uitzonderlijke gevallen en in overleg met de familie, die altijd het recht behoudt om te weigeren.
Via wedstrijden wordt talent opgespoord, met het oog op selectie voor de universiteit. Die selectie gebeurt op basis van de hele schoolcarrière.
Samenwerking is erg belangrijk, gezien fundamentele waarden als humanisme, solidariteit, kameraadschap. Er wordt dus veel in groepjes, in duo’s gewerkt, met steeds begeleiding door de expert methodologie.
Ondanks 63 jaar blokkade houdt de Cubaanse revolutie stand
Alina, een oudere leerkracht, zegt: “Voor de revolutie werkten de kinderen mee op het land. Ze gingen niet naar school. Die was er alleen voor de rijken”. In 1961 lanceerde de partij de grote alfabetiseringscampagne. Op één jaar tijd slaagde de regering erin de gehele bevolking te leren lezen en schrijven, met de hulp van tienduizenden vrijwilligers van vaak zeer jonge leeftijd”.
Cuba biedt nu de mogelijkheid om ‘levenslang te leren’: men kan er werken en studeren tegelijk, er zijn speciale cursussen voor werkende mensen aan de universiteiten.
De Cubaanse revolutie heeft onmiskenbaar een grote vooruitgang betekend voor het onderwijs. Maar die vooruitgang wordt bedreigd door de Amerikaanse blokkade en zware tegenslagen zoals de recente brand in de oliedepots en natuurrampen. Dat ondervinden we bij ons bezoek aan de school. Ze beschikt over een computerlokaal, want digitalisering is belangrijk. Alleen wél even schrikken, de apparaten zijn zowat 30 jaar oud, met enige trots wijst de leerkracht ons één flatscreen aan. Cultuur en literatuur staan hoog aangeschreven, een lokaal doet dienst als bibliotheek, onder leiding van een bibliothecaris. Aan de vele – soms versleten – boeken te zien, wordt ze intensief gebruikt. Ze dient ook voor diverse workshops (kunst, diverse vaardigheden, recreatie, dans).
Bernadette Thirion
Lees ook:
Kennismaking met het Cubaans onderwijs
Verslagboek van de Ovds-studiereis “Onderwijs in Cuba”: Onderwijs Cuba (De democratische school, nr 22)
