De workshop “Naar een interculturele klaspraktijk. Concrete handvaten voor het creëren van een inclusieve leeromgeving” tijdens de “zes uren voor de democratische school” (20 november 2021) bestond uit twee delen. Eerst gaf Jozefien Deleersnyder, professor sociale psychologie aan de KU Leuven, een toelichting over ongelijkheid in het Vlaams onderwijs en over de interculturele school. Daarna begeleidde Arne Carpentier, medewerker van School zonder Racisme, de deelnemers bij enkele “oefeningen” over interculturele schoolcultuur in de praktijk. Orhan Agirdag, professor en auteur van “Onderwijs in een gekleurde samenleving”, was aangekondigd als spreker maar liet ter elfder ure verstek gaan wegens gezondheidsredenen.
Jozefien Deleersnyder deed uitgebreid onderzoek naar ongelijke prestaties van leerlingen met en zonder migratieachtergrond in het Vlaams onderwijs vanuit het perspectief van de sociale en interculturele psychologie. Uit dit onderzoek blijkt dat de ongelijke prestaties niet volledig kunnen verklaard worden door de sociale achtergrond van leerlingen. Leerlingen met een migratieachtergrond die kansrijke ouders hebben, presteren nog steeds minder dan we zouden verwachten. Dit onderpresteren zien we trouwens ook bij leerlingen met migratieachtergrond met een hoog IQ. De thuistaal lijkt ook niet de verklarende oorzaak te zijn want de prestaties van leerlingen met migratieachtergrond die thuis Nederlands spreken zijn niet veel beter zijn dan de prestaties van leerlingen met migratieachtergrond die thuis geen Nederlands spreken. Culturele verschillen zijn ook geen verklaring want de kloof tussen dezelfde soort leerlingen met migratieachtergrond in bijvoorbeeld Nederland is veel kleiner dan in Vlaanderen.
Uit het onderzoek van Jozefien Deleersnyder blijkt dat de verschillen in leerprestaties tussen leerlingen met en zonder migratieachtergrond voor 10% kunnen verklaard worden door de schoolcultuur. Leerlingen met migratieachtergrond kunnen in een school die open staat voor hen 10% meer punten behalen. Dit kan voor leerlingen met migratieachtergrond een groot verschil maken in hun schoolloopbaan. Bovendien toont het onderzoek dat leerlingen zonder migratieachtergrond er ook baat bij hebben dat de school open staat voor alle leerlingen. Het is dus belangrijk om te werken aan een interculturele schoolcultuur waar alle leerlingen zich thuis voelen en te werken aan de ‘sense of belonging’ die ervoor zorgt dat leerlingen gemotiveerd zullen zijn om beter te presteren.
Scholen kunnen niet zomaar gelabeld worden als “assimilationistisch” (zich aanpassen aan de dominante cultuur), kleurenblind (iedereen gelijk, geen aandacht voor identiteit) of intercultureel. Vaak hanteert een school een combinatie van praktijken: bv wel of geen thuistaal mogen spreken op school, wel of geen levensbeschouwelijke kentekens, wel of geen leerlingenparticipatie, … .
Leraren kunnen in hun eigen praktijk al werken aan een open houding, reflecteren over hun eigen positie en identiteit, eigen vooroordelen ontdekken en aanpakken. Leraren kunnen hun pedagogische toolbox interculturaliseren door meer interculturele inhouden te brengen in hun lessen. Of door aandacht te hebben voor groepsdynamiek in klassen die tot uitsluiting kan leiden en die proberen vermijden. Communicatie en dialoog met de leerlingen is heel belangrijk om feedback te krijgen op de eigen praktijk.
Er zijn steeds meer handvaten beschikbaar om te werken aan een interculturele schoolcultuur op het vlak van samen leren, taal, participatie, identiteit en samen leven.
School zonder Racisme vzw werkte samen met Jozefien Deleersnyder een begeleidingstraject uit voor secundaire scholen in het kader van het project “Interculturele Schoolcultuur: van kleurenblind naar intercultureel”. (1). Arne Carpentier liet de deelnemers even nadenken over interculturele schoolcultuur aan de hand van 3 casussen.
Sanghmitra Bhutani
(1). https://www.schoolzonderracisme.be/aanbod/leerkrachten/van-kleurenblind-naar-intercultureel
Op de foto: Jozefien De Leersnyder, professor KU Leuven, licht haar onderzoek toe waaruit blijkt dat een interculturele aanpak voordelen heeft boven een assimilationistische of een kleurenblinde aanpak
