Het voorjaar van 2019 stond voor leerlingen en leerkrachten in het teken van de strijd tegen de klimaatopwarming. Maar liefst 20 keer staakten leerlingen in heel België om de overheid te dwingen een effectiever beleid tegen de klimaatopwarming te voeren. Als snel breidde de beweging zich uit naar studenten, wetenschappers en het brede publiek. Op 27 januari, het hoogtepunt van de strijd, betoogden 70 000 mensen in Brussel.
Ook de leerkrachten bleven niet achter. De Facebookgroep Teachers for Climate verzamelde 2700 leerkrachten, en was zichtbaar aanwezig op de betogingen. Eén van de leden van deze groep, Johanna Vandenbussche, vertelt over haar engagement als leerkracht en activist.
Wakker geschud door mijn neefje
Zo’n twee jaar geleden, in juni 2017, was ik erg bezorgd over de klimaatopwarming. Daarom vroeg ik aan de burgemeester van Gent of ik elke eerste zondag van de maand, een manifestatie mocht organiseren in voor het klimaat. Het mocht en zo ontstond Zondag Klimaatdag. Zo’n zes maand lang kwamen we elke eerste zondag op straat voor ‘t klimaat. We waren steeds met een groep van 30 à 60 mensen.
Daar waren ook veel kinderen bij en als ik hen zag was ik diep getroffen dat zij ook op straat kwamen voor hun eigen toekomst… Ik durfde de kinderen toen al nauwelijks te vertellen wat er eigenlijk echt op het spel stond.
Maar tegelijkertijd voelde ik ook de kracht van die kinderen.
Op een dag sprak ik met mijn twaalfjarige neef over het klimaat en ik zei hem dat ik eigenlijk blij was dat ik op zijn leeftijd nog niets wist over de toestand van de planeet de illusie had dat mijn toekomst helemaal oké was.
Mijn neefje antwoordde: ‘maar doordat jullie het niet wisten, deden jullie ook niets en is de situatie voor de kinderen van nu, nog veel erger geworden’.
Dit antwoord heeft me volledig door elkaar geschud. Hij had helemaal gelijk. Toen voelde ik ook dat het misschien aan de kinderen zelf was, om veel meer in actie te komen want het is hùn toekomst.
Greta trekt andere jongeren mee
Samen met een vriendin heb ik toen de Jongerenklimaatmars georganiseerd. Zo’n 50 jongeren zijn tussen 5 en 8 oktober 2018 te voet vanuit Gent naar Brussel gewandeld om daar met politici te spreken en een lijst met klimaateisen te overhandigen.
Greta Thunberg was twee maanden voor deze mars begonnen met haar klimaatstakingen.
Toen we de mars organiseerden was het nog zeer moeilijk om jongeren te vinden om mee te betogen, omdat het toen nog niet leefde. Zelf ben ik naar verschillende scholen in het Gentse gegaan om jongeren te zoeken die mee wilden stappen en dat was niet evident. Ik dacht dat ik dit misschien het best kon doen via leerkrachten die zelf begaan waren met het klimaat maar ook zij bleken dunner gezaaid dan ik dacht. Aan de secretariaten van grote scholen vroeg ik telkens of ik de emailadressen kon krijgen van de leerkrachten die met milieu bezig waren, en meestal waren dit er hoogstens twee of drie per school.
Toen dacht ik : ‘geen wonder dat het zo moeilijk is om jongeren te vinden die zich willen engageren voor het klimaat. Ze krijgen er waarschijnlijk nauwelijks les over’.
Twee maanden na de jongerenklimaatmars, was er terug een grote mars in Brussel waar bijna 70.000 mensen aan deelnamen. Ondertussen was ook Greta Thunberg steeds meer zichtbaar in het nieuws.
Greta had de kracht om andere jongeren mee te trekken.
Toen begin januari de jongeren van Youth For Climate hier in België op straat kwamen, was ik zo blij en verrast dat het hier in België opeens op gang was gekomen. Het momentum was er.
Teachers for climate bundelen de krachten
Samen met enkele andere leerkrachten vonden we dat we deze jongeren moesten ondersteunen en voelden we de noodzaak om ons als leerkrachten ook te gaan organiseren in Teachers for Climate.
Maar toen we half januari de facebookpagina Teachers for Climate wilden oprichten, stelden we vast dat er een dag eerder al zo’n pagina was opgestart in België. We hebben toen contact opgenomen en ons verbonden in één groep.
Als Teacher for Climate ben ikzelf vooral geraakt door het feit dat er nog zo weinig les wordt gegeven over klimaatverandering op school. Als het onze taak is als leerkracht om leerlingen voor te bereiden op hun toekomst, en deze toekomst tegelijkertijd sterk bepaald zal worden door de gevolgen van de klimaatverandering, dan vind ik dat wij als leerkrachten daar les over moeten geven. Natuurlijk ook over de oplossingen, maar eerst dienen de leerlingen het probleem te kennen en de urgentie ervan.
Leerlingen uit het beroepsonderwijs bewust maken
Zelf geef ik les aan leerlingen uit 4 en 5 bso, en telkens als ik mijn eerste les geef over het klimaat stel ik vast dat het voor de meeste leerlingen de eerste keer is dat ze erover horen. Dat is voor mij onbegrijpelijk.
Ook breekt mijn hart altijd als ik deze 16-jarige jongens vertel over wat er aan de hand is en ik dan dikwijls zie hoe ze stil worden en ik weet dat ik op dat moment ergens een grote bres heb geslagen in hun toekomstbeeld.
Het is hartverscheurend en toch moet het gebeuren, want de noodzakelijke transitie naar een duurzame samenleving is alleen maar mogelijk als iedereen mee is en daarom moet men eerst op de hoogte zijn van het probleem.
Ik weet ook dat de meeste van mijn leerlingen niet op straat komen om te demonstreren en evenmin zullen ze de veranderingsprocessen trekken, maar ze zullen wel héél goed weten waarover het gaat als ze midden in de veranderingen zullen zitten. Ze zullen de noodzaak voelen waarom het gebeurt en ik denk dat de meesten onder hen zullen meegaan in de beweging en zich niet zullen verzetten of de verandering vertragen.
Dat alleen al is voor mij wezenlijk belangrijk. Daarom vind ik dat alle leerlingen les moeten krijgen over klimaatveranderng, ook de leerlingen uit beroepsrichtingen want alle beroepen zullen in de toekomst anders moeten worden ingevuld.
De jongeren van Youth for Climate hebben volgens mij een héél belangrijk bewustwordingsproces in gang gezet. Volgens mij zijn we nu in het stadium dat de rest moet volgen, zeker ook de scholen en de leerkrachten. Als leerkrachten echt begaan zijn met de toekomst van de leerlingen dan moeten ze nu ook een voortrekkersrol spelen. Les geven over het klimaat en het verlies aan biodiversiteit, de mogelijke oplossingen en ook de school zelf moet zijn werking duurzaam maken. Collectief overleggen met het alle leerkrachten de leerlingen wat er op school kan gebeuren om de ecologische voetafdruk van de school te verkleinen. Dat kan op zich ook een nieuwe dynamiek geven aan de school.
Ovds organiseerde een enquète
Samen met twee scholieren hebben we ook een petitie opgestart om meer aandacht te vragen voor klimaat in het onderwijs. Bovendien organiseerde Ovds (Oproep voor een democratische school) een grootschalige enquête waaraan meer dan 3500 leerlingen deelnamen over hun kennis over het klimaat. Hiermee hopen we onze vraag om meer klimaat in het onderwijs te kunnen versterken bij het nieuwe kabinet van onderwijs.
Ook ben ik ervan overtuigd dat ouders een belangrijke rol kunnen spelen. Héél veel ouders zijn zelf zeer ongerust over de toekomst van hun kinderen en kunnen zelf druk zetten op scholen om meer te doen rond duurzaamheid en klimaat.
Zo kan de klimaatuitdaging een belangrijke motor zijn om van scholen echt brede scholen te maken: ouders, leerlingen en leerkrachten samen voor een betere, meer duurzame wereld.
Johanna Vandenbussche
Leerkracht PAV, KTA Mobi Gent
