Op donderdag 4 juni zond Koppen de reportage ‘De verdeelde klas’ uit. ‘Hoe diep zit racisme anno 2015 nog ingebakken in ons denken?’ was de vraag die ze zogenaamd wilden beantwoorden. Ze zetten een experiment op met schoolkinderen. ‘Het experiment toont een ontluisterend beeld van onze moderne maatschappij’, zo wordt de reportage op www.deredactie.be becommentarieerd. Wij wilden dieper graven dan deze sensatie. We brengen daarom eerst de reactie van twee professoren sociale psychologie van de UGent vlak na de reportage (in Knack-online, op 6 juni). De professoren Sociale Psychologie Alain Van Hiel en Arne Roets (UGent) reageren in Knack-online op de reportage en het stof dat ze doet opwaaien. Wij hebben bezwaar tegen de eigenlijke oefening zelf, zo schrijven ze, en dit wordt wel bijzonder pertinent wanneer we naar de talloze reacties op de sociale media kijken. De boodschap daar is duidelijk ‘Deze oefening zou moeten verplicht worden in iedere klas’. We laten hen verder zelf aan het woord.
Geen wetenschappelijk bewijs
‘Hier wringt nu net het schoentje. Anders dan dat in de Koppen-reportage gesuggereerd wordt, is er voor de effectiviteit van de oefening van Jane Elliott geen wetenschappelijk onderbouwd bewijs. Meer nog, een reëel gevaar is dat deze goedbedoelde oefening vooroordelen versterkt omdat de negatieve ervaringen net weerstand oproepen. En dit in het bijzonder bij die deelnemers die het meest bevooroordeeld zijn. De Channel 4-reportage waarin de oefening werd overgedaan met een multiraciale groep vormt hier een mooie illustratie van.
De vraag is dan ook: waarom kinderen onderwerpen aan een negatieve ervaring met een uiterst twijfelachtige effectiviteit, terwijl er methodes ontwikkeld zijn die een positieve ervaring bieden en waarvan wetenschappelijk bewezen is dat ze wél werken? Zo is er de befaamde puzzelklasmethode die in plaats van conflict te bevorderen, een coöperatief en positief klasklimaat schept. De klas wordt hiertoe verdeeld in kleine, etnisch gemengde groepjes en de bedoeling is dat alle kinderen samen stukjes van de leerstof verwerken en elkaar die stukjes aanleren. Kinderen met verschillende achtergrond leren op deze manier echt samenwerken en hebben een positieve ervaring. Deze methode leidt wél aantoonbaar tot zowel verbeterde schoolresultaten bij allochtonen als verminderde onverdraagzaamheid bij autochtonen. Maar wellicht is dit niet sensationeel genoeg om aan de kijker te tonen?’
Professor Van Hiel (UGent) antwoordt op reacties van lezers
Uit de reacties die professor Van Hiel telkens formuleerde op bijdragen van mensen die online meteen na het lezen van de bovenstaande tekst hun mening schreven, halen we er twee. De eerste haalt de sensatie die het programma heeft gezaaid onderuit en betwist dat de interventiestrategie van Elliot om bij mensen vooroordelen te bestrijden, überhaupt werkt. Het tegendeel lijkt het geval.
In de tweede reactie verduidelijkt professor van Hiel hoe we de resultaten van de puzzelklasmethode moeten begrijpen en vult hij aan: uit de literatuur blijkt dat wanneer betekenisvol wordt samengewerkt, de vooroordelen van zowel allochtone als autochtone kinderen tegenover ‘de anderen’ dalen.
-#Alain Van Hiel
2015-06-06 17:40:56
Beste Jan. Dank voor je reactie. Je hebt gelijk dat Elliot dient ‘om eens te ervaren hoe het voelt om vernederd en uitgesloten te worden.’ De oefening van Elliot is bedoeld als een interventiestrategie om bij mensen vooroordelen te bestrijden. Wanneer ik alle reacties zie op de reportage, zoals hier op KNACK, dan lijkt het er toch sterk op dat de Koppen-uitzending geen vrede gebracht heeft tussen de verschillende bevolkingsgroepen. En dit is in feite ook wat er bij de deelnemers gebeurt in de eigenlijke oefening. Hoe overtuigend Elliot ook moge overkomen, en hoe eerbaar haar doelstellingen ook mogen zijn, de effectiviteit van haar programma is in de literatuur nooit aangetoond, op een uitzondering na (en dit was een héél zwakke studie).
-#Alain Van Hiel
2015-06-06 12:11:50
Beste Hans. Dank voor je commentaren op onze bijdrage. De puzzelklasmethode is vooral in de Verenigde Staten onderzocht (en ontwikkeld). Om de effectiviteit van deze methode aan te tonen bestudeerde men de leerprestaties van Afro-Amerikaanse leerlingen en de vooroordelen van blanke leerlingen tegenover zwarten. Ik zal niet ontkennen dat dit eerder een eenzijdige benadering is, zoals jij aangeeft. Er is ook wel geschreven over de leerprestaties van blanke kinderen (die blijven gelijk), maar weinig of niets over vooroordelen van zwarte leerlingen tegenover blanke leerlingen. Dat laatste punt is zeker ook belangrijk. Het beste zou uiteraard zijn dat wederzijdse vooroordelen zouden dalen, en op basis van andere bevindingen in de literatuur betwijfel ik dat ook niet. Dus, ons artikel had beter kunnen stellen dat vooroordelen van zowel allochtone als autochtone kinderen dalen door betekenisvol samen te werken.
