We publiceren hieronder het volledig dossier “Intelligentie, kennis, pedagogie …. . Theorie en praktijk met elkaar verzoenen” dat Nico Hirtt schreef voor “De democratische school” (nr. 60, december 2014).
Dit dossier bestaat uit drie delen:
– Handarbeider en intellectueel
– Geen theorie zonder praktijk. En andersom.
– Voor een niet-dogmatisch constructivisme
Hieronder publiceren we de inleiding. Het volledig dossier kan worden gedownload (pdf-document onderaan)
In het onderwijs worden theorie en praktijk meestal gezien als gescheiden en zelfs tegengestelde begrippen. De pedagogische verhoudingen kopiëren op dat vlak slechts de sociale verhoudingen.De sociale verdeling van de arbeid scheidt de taken van bedenken en uitvoeren door er een hiërarchische verdeling in aan te brengen. Net zo heeft ook de school de neiging de theoretische van de praktische kennis te scheiden,de kennis te scheiden van de vaardigheden, het algemeen onderwijs van het beroepsonderwijs, de toekomstige beslissers van de toekomstige uitvoerders.
Ongetwijfeld is deze parallel ten dele onvermijdelijk. De school ontstaat, leeft of ontwikkelt zich niet in het ijle. Het is onvermijdelijk dat ze in zekere mate gemodelleerd is door haar schepper en haar milieu: de maatschappij. Of men het nu wil of niet, uiteindelijk zal ze moeten triëren, selecteren, de leerlingen en de studenten oriënteren naar gediversifieerde en hiërarchische richtingen.Onvermijdelijk zal één van de dimensies van die hiërarchie de as theorie – praktijk zijn, met de theorie aan de top en de praktijk verbannen naar het tweede plan. Het is juist om deze reden dat de kwestie van de verhouding tussen theorie en praktijk op school van het grootste belang is, niet alleen voor het onderwijs zelf maar voor elke strategie die de economische en sociale orde wil veranderen.
De verhouding tussen theorie en praktijk stelt om te beginnen deze fundamentele vraag: kan men een echte democratische maatschappij bedenken, waar geen sociale verdeling van arbeid of macht bestaat? We onderzoeken dus op de eerste plaats in welke mate de scheiding tussen theorie en praktijk enkel het onvermijdelijke product is van een biologisch onderscheid tussen hen die begaafd zijn met een “theoretische intelligentie” en hen die vooral een “praktische intelligentie” bezitten. We zullen zien waarom dat onderscheid weinig gefundeerd is en in essentie op een ideologisch discours berust,dat dient om de manier te rechtvaardigen waarop de huidige wereld functioneert. Dat is het onderwerp van het eerste deel van dit dossier :”Er zijn handarbeiders en intellectuelen, of niet ?”
Vervolgens moeten wij ons herinneren dat schoolse kennis inde eerste plaats … kennis is.Zelfs als ze een hoog niveau van abstractie haalt is de productie van de kennis altijd het resultaat van een praktijk. Ende waarde van de kennis wordt in het algemeen afgemeten aan haar praktische effectiviteit.Het blijkt dus moeilijk te zijn om de kwestie van de relatie theorie – praktijk op school op te lossen – in de programma’s, in de didactiek, in de schoolorganisatie, – zonder eerst diezelfde relatie te begrijpen op het niveau van de ontwikkeling van de kennis die men onderwijst. Het tweede deel draagt als titel : “Geen theorie zonder praktijk. En andersom”.
Ten slotte buigen wij ons over wat sommige grote pedagogische stromingen ons zeggen over die relatie theorie – praktijk: van de partizanen van de Duitse Arbeitsschule van het begin van de 20steeeuw tot de moderne verdedigers van het competentiegericht onderwijs, via de verschillende stromingen van deEcole Nouvelle, de polytechnische school en het constructivisme. We blijven langer stilstaan bij de originele en veel te weinig bekendestandpunten van de grote psycho-pedagoogLev Vygotski. Vanuit die inspiratie proberen we enkele voorstellen te formuleren voor een “didactiek van de opbouw van kennis” die theorie en praktijk verbindt. Dat is ons derde deel: “Kennis doorgeven terwijl men ze opbouwt”.
Nico Hirtt
