Wat is de cloud precies? Het idee is dat je op dezelfde manier diensten via internet consumeert als elektriciteit, water en gas. Als bedrijf of particulier betaal je enkel voor effectief verbruik dat bovendien kan fluctueren. Net zoals particulieren en bedrijven nog maar zelden zelf instaan voor hun eigen elektriciteitsvoorziening, is het idee dat bedrijven geen nood meer hebben aan een eigen serverpark of datacenter, maar gebruik maken van externe diensten via een internetaansluiting. Zelfs op verplaatsing of op een ander toestel (klassieke computer, smartphone, tablet, etc.) kun je gebruik maken van de cloud-diensten waarop je geabonneerd bent.
Enkele concrete voorbeelden:
-*Dankzij Gmail hebben bedrijven geen nood meer aan eigen mailservers en hoeven particulieren zich geen zorgen meer te maken over de configuratie van hun e-mailclient zoals Outlook of Thunderbird. Bovendien zijn de e-mails om het even waar toegankelijk.
-*Dankzij diensten zoals Dropbox hoeven we niet langer zelf een server op te zetten en te configureren om bestanden te kunnen opslaan, te delen en te backuppen.
-*Via diensten als Facebook en Yammer hebben particulieren en bedrijven vrij eenvoudig een communicatieplatform ter beschikking waarvan je vroeger alleen maar kon dromen.
-*Weg met die harde schijf vol MP3′s! Via uw Spotify-abonnement heb je ogenblikkelijk toegang tot welke muziek je maar wil.
-*Heeft een bedrijf toch nood aan servers? Dan bieden o.a. Amazon, Microsoft en Rackspace tegen een zacht prijsje virtuele machines in de cloud aan, inclusief tools voor o.a. monitoring.
-*Indien je een film wil bekijken, is er het uitgebreide video-on-demand aanbod van onder meer Telenet Digital TV en Belgacom TV.
-*Je prefereert een e-boek op een Kindle, dat je op Amazon hebt gekocht, in combinatie met je muziek op iTunes?
-*Via Microsoft Office 365 of Google Docs kun je het verslag van de laatste meeting en de administratie van jouw vereniging afwerken zonder bureauticasoftware op je eigen computer of tablet.
-*Als je wat wil surfen op het Internet zijn er onder meer Google en Bing.
-*Of toch maar wat spelen met die laatst gekochte app op die coole smartphone?
De cloud is steeds dominanter aanwezig in ons dagelijks leven en in bedrijven. De voordelen zijn dan ook legio: snel op te zetten, een ongekende flexibiliteit en gebruiksgemak tegen lage prijzen. De “Cloud” is veel meer dan een buzz-word en veroorzaakt een paradigmaverschuiving in het IT landschap.
De machtsgreep
Deze verschuiving leidt op verschillende vlakken tot een centralisatie richting de grote spelers ten koste van de eindgebruiker:
Eigendom
Voor alles wat gedigitaliseerd kan worden, zien we een verschuiving van een op goederen gebaseerde industrie naar een dienstengebaseerde. Dit gaat van boeken, tijdschriften, muziek, films en televisie tot software. En dit heeft verregaande consequenties. Wanneer je boeken, cd’s of dvd’s koopt, word je eigenaar van die goederen. Als je er goed zorg voor draagt kan je er dus zeer lang plezier van hebben. Je kan ze bovendien doorverkopen of schenken aan vrienden of familie. In de cloud zijn er enkel diensten en wanneer de licentie verloopt, hou je niets meer over. In het beste geval is er nog een minimumdienstverlening. Een film via video-on-demand kan je maar even bekijken en wanneer je je Microsoft office 365 abonnement niet verlengt, worden de mogelijkheden tot een minimum beperkt. Je hebt enkel een licentie om de ‘gekochte’ boeken op je Kindle te lezen, maar niet om ze door te verkopen of weg te geven.
Gebruiksvoorwaarden
Wanneer een aanbieder in de cloud zijn gebruiksvoorwaarden verandert, dan hebben we meestal geen andere keuze dan deze te aanvaarden. Denken we maar aan de vele wijzigingen in de privacy-politiek van Facebook. Wanneer een aanbieder in de cloud eenzijdig beslist om een overeenkomst op te zeggen, dan kunnen we enkel deze willekeur ondergaan. Een treffend voorbeeld hiervan vinden we in 2009, toen Amazon het initiatief nam om een aantal boeken op de Kindle van de Noorse Linn Jordet Nygaardzonder voorafgaandelijke waarschuwing te verwijderden. Zelfs voor middelgrote ondernemingen is het vaak onbegonnen werk om voorwaarden te onderhandelen, laat staan voor kleinere ondernemingen en particulieren. Take it or leave it. En wanneer de cloud-provider de contractuele bepalingen zoals SLA’s of zelfs wettelijke bepalingen niet nakomt, dan staat er een legertje advocaten klaar om alle tegenstand in de kiem te smoren.
Privacy
Over de privacy op gratis cloud-diensten zoals Facebook en Gmailvoor particulieren is ook al veel geschreven. Het is ondertussen al langer gekend dat gebruikers zoalsjij en ik niet de klant zijn, maar het product. Onze gedragingen en zowat alles wat we op deze diensten consumeren of produceren wordt potentieel geregistreerd in je persoonlijke profiel dat enkel door de cloud-aanbieder (vb. Facebook) volledig gekend is. Bovendien kunnen deze aanbiedersje volledige surfgedrag registreren. Hiermee weet de aanbieder ontzaglijk veel over jou en is hij in staat om je maximaal tot consumeren te verleiden via gerichte advertenties. Hoe weet ik zeker dat wanneer ik persoonlijke informatie via een muisklik verwijder, dit niet gewoon onzichtbaar gemaakt is en nog steeds door de cloud-aanbieder gebruikt wordt? Wat als dit via een veiligheidslek publiek wordt? Interessant voor o.a. mijn verzekeringsfirma…
Filter Bubble
De gedetailleerde profielen die cloud-spelers zoals Facebook en Google over jou hebben worden bovendien gebruikt om die berichten die je waarschijnlijk interessant vindt te tonen,ten koste van andere zaken waarover er afgaande op je profiel meer onzekerheid is of het je interesseert. Via dit proces word je dus afgeschermd van nieuwe ideeën en potentieel belangrijke informatie en is er een toenemende eenzijdigheid van de informatie die je te zien krijgt. Dit proces werd door Eli Pariser in zijn gelijknamige boekde Filter Bubblegenoemd.
De grote spelers in de cloud zijn dus volop bezig met het verwerven van controle op verschillende vlakken, uit de handen van de eindgebruikers, met als doel hun kosten te drukken en winsten te verhogen. Als we dit proces doortrekken naar een breder maatschappelijk kader, dan past dit in een evolutie die reeds langer gaande is waarbij de economische macht in toenemende mate bij een beperkte groep moeilijk controleerbare – typisch multinationale – ondernemingen komt te liggen. En een meer gecentraliseerde controle/macht betekent automatisch een vermindering van het democratisch gehalte in een samenleving.
Overheden zorgen er wel voor dat hun eigen gevoelige data de landsgrenzen niet verlaten, maar treden voor de rest slechts regulerend op en houden de bovenstaande evoluties niet tegen.
Internetdemocratie
Dankzij het Internet en meer bepaald gratis cloud-diensten zoals Facebook, Youtube en Twitter is er toch een democratisering van het nieuws zichtbaar? Iedereen kan nu nieuwsproducent worden en iedereen kiest zelf wat hij leest op het Internet? De hegemonie van de grote mediabedrijven wordt doorbroken…
We moeten de bovenstaande stelling nuanceren. Overheden en bedrijven laten inderdaad in sociaal stabiele periodes een hoge graad van vrijheid toe op het Internet, maar dit is geen permanent verworven gegeven. Bij een verzwakking van de sociale stabiliteit ontstaat een toenemende druk op overheden om censuur toe te passen. Hieronder enkele voorbeelden.
-*Tijdens de Arabische Lentebegin 2011 werden zowel Facebook als Twitter ontoegankelijk gemaakt door de overheid. Wat later werd Egypte zowat volledig afgesloten van het Internet.
-*Naar aanloop van het huwelijk van Prins William en Catherine Middletonin april 2011 werden door de Britse regering een aantal politieke Facebook-groepen en Facebook-pagina’s verwijderd of tijdelijk ontoegankelijk gemaakt. Bijde rellen in Londen in 2011dreigde de eerste minister Cameron om Twitter ontoegankelijk te maken.
-*In april 2013 werd Athens Indymedia, een bekende alternatieve nieuwssite, door de Griekse regering uit de ether gehaald. Ondertussen zou de site weer bereikbaar zijn.
-*In Turkije werd Youtube meermaals ontoegankelijkgemaakt omdat er beledigende video’s van Atatürk op zouden gepost zijn. Pas nadat Youtube Turkije kon overtuigen dat de video’s effectief verwijderd waren, werd de blokkade opgeheven.
Dit zijn maar enkele voorbeelden om aan te geven dat op cruciale momenten de democratie op het internet – al dan niet gebruik makend van cloud-diensten – makkelijk aan de kant geschoven kan worden. Bovendien beperkt dit zich niet tot landen die al een slechte reputatie op het vlak van persvrijheid hebben.
Ook ontwikkelt zich in heel wat landen een wetgeving die de overheden een toenemende controle geeft op gegevens over haar burgers. Denken we maar aan de meest bekende, de Patriot Act van de Verenigde Staten, die officieel als doel heeft de Amerikaanse overheid meer mogelijkheden te geven om informatie te verzamelen in geval van mogelijk terrorisme. Deze wet is niet enkel van toepassing op het Amerikaans grondgebied, maar ook op Amerikaanse bedrijven die buiten de VS actief zijn.
Conclusie
De cloud-bedrijven passen zelf een censuurbeleid toe. Twitter heeft bijvoorbeeld een landspecifiek censuurbeleidom tegemoet te komen aan de nationale wetgeving en Facebook censureert zaken die voor hen niet door de beugel kunnen. Zo werd meermaals de cover van De Morgen met een bebloede Syrische jongen verwijderd en werden reeds pagina’s van bedrijven die lingerie verkopen of pagina’s rond feesten voor homo’s verwijderd.
Technologische vooruitgang alleen is niet zaligmakend. Alles staat of valt met hoe je de technologie toepast en beheert. Op dit moment wordt de internettechnologie, meer bepaald de cloud-gerelateerde, gebruikt door de grote spelers in hun voordeel ten koste van de burger. Bovendien oefenen overheden in toenemende mate een controle uit op de communicatie door hun burgers over het internet. Dit is niet alleen een onwenselijke maar bovendien een onhoudbare evolutie.
De enige duurzame en wenselijke oplossing lijkt daarom een democratisering van het internet – dus van de sleutelspelers zoals Google, Facebook en Amazon, en de bedrijven die de onderliggende infrastructuur beheren. Hoe kan dit eruit zien? Hoe dit zich kan realiseren mag het onderwerp van een breed maatschappelijk debat uitmaken.
Tot slot mogen we er in de komende periode van toenemende crisis, spanningen en instabiliteit in de samenleving niet van uit gaan dat de internetmedia sowieso te onzer beschikking zullen blijven staan. Overheden – ook westerse – zullen in naam van het algemeen belang trachten op cruciale momenten de democratie op het internet aan banden te leggen. Ze zullen daarbij gebruik maken van censuur om dissidente stemmen te smoren en om organisatie van oppositie te verhinderen.
Kristof Verslype
Dit artikel werd overgenomen van www.smartbiz.be
Kristof Verslype is sinds 2011 research consultant bij Smals vzw, de gemeenschappelijke ICT-organisatie van onze publieke instellingen in de sociale zekerheid en gezondheidszorg. Voordien was hij onderzoeker aan de KULeuven, waar hij een doctoraat behaalde in de Computerwetenschappen met een proefschrift over Privacy in ICT-toepassingen.
Op zaterdag 19 oktober 2013 neemt Kristof Verslype deel aan het debat “ICT in het onderwijs” tijdens de “zes uren voor de democratische school”
in Brussel.
