Een groep van leraren, opvoeders en studenten volgt Frans De Maegd (1) voor een wandeling langs de “hauts lieux” van de revolutie van 1830 in België. Even vergezelt ons een nationale regenbui.
De eerste ankerplaats is de Muntschouwburg. Op 22 Augustus 1830 wordt hier “De Stomme van Portici” gespeeld met het lied “amour sacré de la patrie”. Het volk leeft in ellende, de pas geïnstalleerde machines veroorzaken werkloosheid. De Franstalige burgerij is ontevreden met het bewind van Willem, de koning der Nederlanden. De opstand breekt uit en krijgt de steun van arbeiders uit de rest van het land… De opstandelingen zingen de Marseillaise (Yves Leterme zat er nog zo ver niet naast). Het huis waar de Franse schilder David (de dood van Marat) als banneling leefde staat nog altijd in de schaduw van de schouwburg.
We klimmen naar de Grote Markt en vernemen dat vroeger onze streken geen Noord-Zuid tegenstellling kenden maar verdeeld waren in Oost en West (een gevolg van het Verdrag van Verdun in 843). De graven van Vlaanderen vochten om de vrije steden van Brabant in te palmen. Het beeld van ’t Serclaes herinnert hieraan.
Op de hoek van de straat die naar de Grote Markt leidt is de vlag van de opstand afgebeeld. Het zijn de kleuren van Brabant: zwart, geel, rood. De kleuren liggen eerst horizontaal en zullen in de loop van het gevecht vervangen worden door verticale panden: in de schemering is er verwarring met de Hollandse vlag.
We stijgen en bereiken de standbeelden van koning Albert I en koningin Elisabeth (de rode en gele lampionnen van een tentoonstelling over China trekken de aandacht). In het Verdrag van Londen, waarin de toenmalige grootmachten België erkenden, moet België heel wat grondgebeid afstaan. Na de eerste wereldoorlog eist koning Albert I een deel van dit verloren land terug, ondankbare daad tegenover de Nederlanders, die niet verwikkeld waren in de oorlog, maar onze haveloze landgenoten opgevangen hadden.
Hoger klimmen we, naar het Warandepark. Onderweg vernemen we hoe historicus Henri Pirenne de nieuwbakken Belgen een nationaal bewustzijn schopt (de Kelten en Ambiorix, Godfried Van Bouillon…). De Nederlandse troepen waren hier gelegerd, een zware strategische fout. Een paar tientallen meter verder, van op het plein aan het museum van Schone Kunsten, hadden hun kanonnen het lager gedeelte van Brussel kunnen controleren. Niet dus. De burgerij wou nog zoete broodjes bakken met de kroonprins maar de volkswoede overwon. De Nederlandse troepen dropen af en de kopstukken van de burgerij, die tijdens de opstand waren gevlucht, kwamen terug om de overwinning in te palmen. De Franse generaal en ambassadeur Belliard (wiens naam door de Nederlandstaligen verkeerd werd uitgesproken) heeft daar een standbeeld omdat hij de jonge staat heeft gesteund. Vanaf 20 september 1830 hebben de arbeiders de macht in Brussel maar kunnen die niet houden na het succes van hun opstand.
Het volk is niet georganiseerd en bij het opstellen van de grondwet, eind Oktober, wordt België de buit van een deel van de burgerij en van grootgrondbezitters en adel en kerk. Het cijnskiesstelsel wordt ingevoerd. De liberale burgerij ziet met lede ogen aan hoe naast hoe de Katholieke vrije scholen het staatsonderwijs in de hoek drumt.
Nog aan het Warandepark staat het gebouw van de” Société Générale”. Die “Société Générale des Pays Bas pour favoriser l’industrie” werd opgericht met het geld van Willem zelf. Bij het tot stand komen van België heeft ook Rotschild een duit in het zakje gedaan. Willem zou een deel van zijn centen niet meer teruggezien hebben. Die verhalen van banken blijven ons achtervolgen!
De gids zou naar de Congreskolom willen maar het tijdsgebrek beslist er anders over. We nemen de metro naar Oudergem om op tijd te zijn voor het middagmaal en de rest van “de 6 uren voor de democratische school”.
Met veel dank aan de boeiende gids.
Volgende keer ga ik weer mee: vragen bij de vleet.
Hélène Van Rossem
(1) Frans De Maegd is kunsthistoricus van opleiding en werkte lang als arbeider in een Gentse fabriek. Hij specialiseerde zich in heel wat geschiedkundige thema’s en werkt mee met IMAST (Instituut voor marxistische studies).
Behalve over de “revolutie van 1830 in België”, gidst hij ook regelmatig wandelingen rond “Marx in Brussel” (of studiereis naar Trier, geboorteplaats van Marx) of rond “De Geuzenroute: opstand tegen Keizer Karel”.
Voor contact: Frans De Maegd
Link naar de brochure van Maurice Bologne “De proletarische opstand in België”
