Chico Detrez, medeauteur van het boek “Identiteit ontwikkelen. Leer-kracht waarderen in eigentijds onderwijs” , vergelijkt – in de gelijknamige workshop tijdens “de 6 uren voor de democratische school” ( 17 oktober) – onderwijs met een beeld uit de Griekse mythologie: Procrustes de herbergier, die zijn gasten aan zijn bed aanpaste. Meestal bleek dat zijn gasten niet precies op zijn bed pasten. Was een gast te kort, dan rekte Procrustes zijn ledematen met geweld uit, was hij te lang, dan hakte de gastheer er een stukje van af.
Hij beschrijft de kenmerken van de dominante (bedrijfs)cultuur die meer en meer ingang vinden in onderwijs:
flexibiliteit (bv. het voorstel om de leerkrachten en directies regelmatig van job te laten wisselen);
korte termijnprestaties;
competentiegericht en instrumenteel onderwijs waarbij meetbaarheid voorop staat, wat tegengesteld is aan persoonlijkheden vormen;
vernieuwingsdrang met vooral accent op ICT.
De gevolgen blijven niet uit: oppervlakkigheid; onzekerheid en burn out; loyauteit en solidariteit komen onder druk; identiteitsproblemen; gebrek aan ruimte voor eigen interpretatie.
De auteur pleit voor een kritische didactiek: op zoek gaan naar kennis en ervaring; ruimte voor aspiraties (dromen); onderwijs dat kansen biedt, ontwikkelt, perspectieven opentrekken. Allemaal zaken waar vooral leerlingen uit cultuurarme milieus nood aan hebben. De klemtoon ligt op loyauteit t.o.v. medeleerlingen, zingeving, waardering in plaats van evaluatie die gericht is op selectie. Kritiek betekent analyseren, onderzoeken, in vraag stellen. Dit is tegengesteld aan negativisme.
Uit recent hersenonderzoek blijkt dat de ontwikkeling in de puberteit langer door gaat (onvoorspelbaarheid, concentratieproblemen, enz.). Vandaar het belang van geduld oefenen. Dit pleit ervoor om niet te snel de jongeren te oriënteren, om ruimte om te experimenteren te laten. De klemtoon leggen op systematische reflectie.
Bij de identiteitsontwikkeling onderscheiden we een gelaagdheid (van binnen naar buiten): de kern, identiteit, aspiraties, competenties en gedrag. Daarbij is er een spanning tussen de huidige situatie en de ideale situatie. Dit schema is ook belangrijk voor de lerarenopleiding. Welk is de eigen identiteit van de leraar? Hoe draagt hij bij tot het scheppen van een leergemeenschap?
We kunnen de participatie van de jongeren onderzoeken aan de hand van indicatoren: het besef van invloed in een les te hebben; is er ruimte voor het inbrengen van eigen zingeving en betekenis; aandacht voor niet-vrijblijvende communicatie en eigenheid; appreciatie van kennen en kunnen, integratie van jongeren en volwassenen.
Voor het bereiken van een harmonische identiteitsontwikkeling worden er zeven algemene ontplooiingsgerichte competenties voorop gesteld:
bejegenend waarnemen, ruimte voor intuïtie, oordelen vanuit eigen kern (zingeving), gedifferentieerd denken (peilen naar de context), oog hebben voor het effect, samenwerken en wederkerigheid, reflecteren.
Om deze competenties te bereiken worden strategieën ontwikkeld, die tot aangepaste werkvormen aanleiding geven.
In het debat met de aanwezigen kwamen heel diverse punten naar voor:
- er zijn heel wat vooringenomenheid en vooroordelen t.o.v. leerlingen;
- de eindtermen moeten verder gaan dan het meetbare;
- het modulair onderwijs doet afbreuk aan leerprocessen die toepassingen, herhalingen, enz. vereisen;
- portfolio’s schieten hun doel – een document om in gesprek over eigen functioneren te gaan – voorbij;
- Freinet- en projectonderwijs zijn geschikte methoden om ontplooiingsgerichte competenties te verwerven;
- de muzische vakken komen onder druk te staan;
- welke invulling van taalvaardigheid geven en welke doelstellingen van het taalonderwijs nastreven;
- welke invulling van Project Algemene Vakken (P.A.V) formuleren;
- kan een kind nog echt ‘kind’ zijn gezien het aantal quasi opgelegde hobby’s die het moet beoefenen;
- is er nog ruimte om bezig te zijn met wat je echt boeit?
Hugo Van Droogenbroeck
Dirk Gombeir, Luk Bosman, Chico Detrez (2008):
Identiteit ontwikkelen, Leer-kracht waarderen in eigentijds onderwijs,
Plantyn, ISBN 978-90-301-9649-5, Prijs: € 40,00; Pagina’s: 360.
Dirk Gombeir, Luk Bosman, Chico Detrez (2009):
Smart Kids in Wonderland. Een eigentijdse kijk op leren,
Plantyn, ISBN: 978-90-301-9891-8, Prijs: €12,00, Pagina’s:88.
Dirk Gombeir, Luk Bosman en Chico Detrez zijn de iniatiefnemers van vzw leer-kracht waarvoor ze presentaties, workshops en nascholingen verzorgen over de thema’s die in beide publicaties aan bod komen
http://identiteitontwikkelen.blogspot.com
Lees ook de boekbespreking van “Identiteit ontwikkelen. Leer-krachtwaarderen in eigentijds onderwijs”
