Een vijftigtal organisaties – vooral Franstalige – hebben zich vanaf 2004 verenigd in een collectief “Coife” (Collectif d’associations Opposées à l’Interdiction du port du Foulard à l’Ecole;of OTHIS, Organisaties Tegen een Hoofddoekenverbod In Scholen ) dat zich opstelt tegen het hoofddoekverbod op scholen. Hieronder volgt het manifest.
“Sinds enige tijd wordt er een intens debat gevoerd over de wenselijkheid van een wet die, zoals in Frankrijk, het dragen van een hoofddoek in de scholen zou verbieden. Hierbij wordt er vaak een simplificatie en een mengelmoes gemaakt van allerlei argumenten. Dit debat is niet nieuw in België, sinds een aantal jaar hebben meer en meer scholen een verbod ingevoerd op het dragen van een hoofddoek.
De verenigingen die deze tekst ondertekenen, over de verschillende filosofische en godsdienstige overtuigingen heen, hebben één punt gemeen : ze zijn van mening dat in deze kwestie, zoals in vele andere, waarden en principes tot doel moeten hebben de samenhorigheid te versterken en moeten uitstijgen boven een hypothetische enig geldende en vastomlijnde identiteit. Zij verzetten er zich tegen dat gemeenschappen tegen elkaar opgezet worden, leken tegenover gelovigen of feministes tegenover vrouwen met een hoofddoek…
Zij zijn van oordeel dat een verbod op het dragen van een hoofddoek een simplistisch en verkeerd antwoord – of zelfs een afleidingsmanoeuvre – is op een complexe problematiek. Dus : een slecht antwoord.
Daarom vonden wij het nodig onze stem te laten horen in dit debat dat vaak al te zeer gemonopoliseerd wordt door vertegenwoordigers van de politieke en religieuze wereld.
Onze stem : van verenigingen van burgers, erg divers, maar met een gemeenschappelijke inzet voor de waarden die aan de basis liggen van de democratie. Via de discussies en de uitwisseling van ideeën die plaats vonden tijdens het tot stand komen van een gemeenschappelijk platform, hebben wij een reflexie ontwikkeld over de kwestie van het verbod op het dragen van hoofddoeken op school. Deze reflexie was gebaseerd op een visie op fundamentele rechten, op beleefde realiteit en/of op gemeenschappelijke ervaringen. Daarin ligt de kracht van dit manifest.
Laat ons eerst en vooral rekening houden met de algemene context waarin de standpunten tegen het dragen van een hoofddoek op school opduiken.
Sinds 11 september 2001 en de afkondiging van de “internationale oorlog tegen het terrorisme” die daarop volgde, hebben religieuze vooroordelen de overhand genomen op racistische of culturele vooroordelen en wint de islamfobie elke dag terrein.
De gevolgen zijn voorspelbaar : de moslimbevolking voelt zich het slachtoffer van een stigmatisering, en voor een deel van hen, geeft dit aanleiding tot een versterkt manifesteren van de eigen identiteit. Wie vindt dit verwonderlijk ? Dit proces gaat gepaard met een “verstrakking” van bepaalde moslims en uit zich in racisme, antisemitisme en integrisme. Wij zijn de eersten om dit te betreuren en wij zijn hier verontrust over, zelfs als het om een minderheid gaat. Maar wij denken dat dit verschijnsel niets te maken heeft met het dragen van een hoofddoek. Wel zien wij dat verdedigers van uiterst rechts garen spinnen uit het huidige klimaat.
In deze context constateren wij dat de debatten over de hoofddoek op school op hol geslagen zijn. Er heerst een grote vrees : angst voor bekeringsijver, angst dat moslimmeisjes die geen hoofddoek dragen geculpabiliseerd zullen worden, angst dat men geen grenzen meer zal kunnen trekken ( vb het argument van het meisje dat geen biologieles meer wil volgen, of dat begint met een hoofddoek te dragen en zich op de duur volledig sluiert), angst ook dat de gelijkheid tussen mannen en vrouwen – die lange strijd in onze moderne maatschappij, die voor sommigen gesymboliseerd wordt door het verwerpen van de hoofddoek – in het gedrang komt, angst dat de hoofddoek als “teken van niet-geïntegreerd zijn” leidt naar integrisme, angst ook dat de “laïcité” (het lekendom) in gevaar zou komen…
We moeten luisteren naar deze angsten, ze meten, ze begrijpen. Maar het is ook essentieel dat we niet blokkeren over problemen die de grondvesten kunnen ondermijnen van een open schoolleven.
Wij, ondertekenaars van deze tekst, verwerpen de bekeringsijver op school en verdedigen de mening dat alle leerlingen de schoolverplichtingen moeten nakomen. Wij zijn voor de gelijkheid tussen mannen en vrouwen en de neutraliteit van het onderwijs. Maar wij zijn van oordeel dat een verbod op het dragen van een hoofddoek in de scholen indruist tegen de vrijheid en tegen de wet en bovendien contra-productief en discriminerend is.
Daarom zijn wij, na wijs beraad, tot de overtuiging gekomen dat een verbod van het dragen van een hoofddoek op school onaanvaardbaar is.
Wij willen ervoor ijveren dat die scholen – hoe langer hoe zeldzamer- die de hoofddoek nog wel toelaten, dat blijven doen, en dat de scholen die al een verbod in hun reglementen opnamen, een stap terug zetten. Ernstige inspanningen in het onderwijsmilieu voor een betere interculturele verstandhouding en meer openheid voor de Ander lijken ons een veel belangrijker en dringender zaak.
Ziehier de redenen van deze stellingname.
1.Redenen van wettelijke en principiële aard.
In dit debat over het verbod van het dragen van een hoofddoek, debat dat zich verschuilt achter een pleidooi voor de volgens sommige “heilige”” laïcité”, duiken gevoelens op van angst, vooroordelen, racisme, of opvattingen over culturele superioriteit. Soms is het, meer prosaïsch, een kwestie van tot welk cliënteel een school zich wil richten (met in het achterhoofd dat een al te zichtbare aanwezigheid van veel vreemdelingen het imago van de school geen goed zou doen… )…
Het lijdt geen twijfel dat men het verbod op het dragen van een hoofddoek op school moet zien als een maatregel die jonge moslimmeisjes discrimineert. In Brussel laten hoe langer hoe minder scholen het dragen van een hoofddoek toe. Leerlingen die onderwijs willen volgen met hun hoofddoek op, geraken zo geconcentreerd in bepaalde scholen, of zien hun schoolloopbaan geblokkeerd.
Een verbod op het dragen van een hoofddoek draagt zo bij tot het creëren van getto’s, tot uitsluiting, tot stigmatisering, en een nieuwe discriminatie op het gebied van de kwaliteit van het onderwijs.
Daarenboven, zoals jurist Jean-Yves Carlier aangeeft , zijn er argumenten die aantonen dat zo’n verbod indruist tegen artikel 9 van de Europese Conventie van de Rechten van de Mens, waartoe België zich verbonden heeft.
Dit artikel erkent het recht van eenieder op “vrijheid van gedachten, van geweten en van godsdienst” en stipuleert dat dit recht inhoudt “de vrijheid uiting te geven aan zijn godsdienst of overtuiging, individueel of collectief, in het openbaar of in de privé-kring door middel van een cultus, onderwijs, rituele praktijken (§1)”. Dit recht kan slechts “ingeperkt worden door maatregelen, voorzien door de wet, noodzakelijk, in een democratische samenleving, om de orde te handhaven, om de gezondheid en de openbare zeden te beschermen, of om de rechten en vrijheden van de ander te beschermen. (§2)
Het is duidelijk dat het dragen van een hoofddoek niet ingaat “noch tegen de openbare orde, de gezondheid of de openbare zeden, noch tegen de rechten en vrijheden van iemand anders”.
Laat ons niet alles door elkaar halen. De hoofddoek kan geen voorwendsel zijn om bepaalde lessen niet te volgen. Maar wat stoort is alles wat men met de hoofddoek associeert – en wat vaak gebaseerd is op fantasmen- , niet de hoofddoek zelf. Wat betreft de opvattingen en voorstellingen die men met de hoofddoek associeert, lijkt het ons veel belangrijker dat er een dialoog tot stand komt tussen de onderwijsgemeenschap en de betrokken jongeren.
2. Redenen van pragmatische en principiële aard.
Een eerste gevolg van een verbod op het dragen van een hoofddoek op school is dat dit jonge meisjes en ouders sterkt in de overtuiging dat men hen niet erkent in hun godsdienstige en/of culturele identiteit. Dit draagt bij tot het versterken van tendensen van terugplooiïng op de eigen identiteit en zet de deur open voor extremisten die zich opwerpen als de ware verdedigers van de moslimburgers in België. Wie wil dat ? Wij zeker niet.
Natuurlijk hebben wij oor diegenen die vrezen voor een “epidemie” van hoofddoeken op school ; of voor het mogelijk risico van een recuperatie door radicale religieuze bewegingen. Wij mikken op het tegenovergestelde : ons verzet tegen een verbod van het dragen van de hoofddoek op school, onze steun aan die meisjes die zich gediscrimineerd voelen, is een bijdrage om de stigmatisering op te heffen waarvan zij het slachtoffer zijn. Het is een middel om bruggen te bouwen en zo misschien een terugplooiïng op de eigen identiteit te voorkomen. De behoefte aan uiterlijke tekenen van lidmaatschap van een groep is des te sterker als deze groep door de omgeving gestigmatiseerd wordt.
Daarom denken wij dus dat een verbod op het dragen van een hoofddoek contraproductief is.
Bovendien lijkt het ons essentieel het debat niet over te laten aan religieuzen en politici, die niet noodzakelijkerwijs de belangen van meisjes in gedachte hebben. Wij achten het dan ook wenselijk dat andere verenigingen zich aansluiten bij dit verzet tegen een verbod – verzet dat echter niet mag beschouwd worden als een steun aan het dragen van een hoofddoek.
Het weze ook duidelijk dat wij geen verdraagzaamheid prediken voor onverdraagzame groeperingen, racistische of sexistische, van welke kant ook : moslims, joden, katholieken, leken en/of van uiterst rechts of zelfs zich rekenend tot “de linkerzijde”.
Wij aanvaarden geen enkele aanslag op de menselijke waardigheid en het niet respecteren van de individuele vrijheid. Wij zullen altijd aan de kant staan van de meisjes en vrouwen die te lijden hebben onder het diktaat van mannen – of vrouwen – die de godsdienst of een politieke filosofie gebruiken om hun macht te vestigen.
Maar als gelovige joodse vrouwen een pruik willen dragen na hun huwelijk, als katholieke vrouwen weigeren, in naam van de Paus, anticonceptie te gebruiken, als jonge moslima’s een hoofddoek willen dragen, dan kunnen wij wel in dialoog treden met hen, maar zeker niet hen onze levenswijze opdringen.
Daarentegen aanvaarden wij niet dat de, zo duur bevochten, vrijheden en rechten van de vrouwen beperkt worden.
Wij zijn van mening dat er geen dwingende reglementering mag zijn in een kwestie die, voor alles, ligt op het terrein van de individuele vrijheid en de vrijheid van godsdienstbeleving.
Het tegendeel stellen, komt neer op beweren dat de school niet in staat is de opdracht te vervullen die men haar oplegt. Namelijk, voor iedereen, mannelijk of vrouwelijk, het recht verzekeren op onderwijs en opvoeding ; de ontmoeting met en de openheid voor de ander bevorderen ; de discussie, de kritische geest en de twijfel aanmoedigen, alsook het recht verdedigen om zijn eigen leven te kiezen, met kennis van zaken.
Dit zou, zonder twijfel, verzaken zijn… “
Voor meer informatie:
[
www.foulard-liberte.be->http://www.foulard-liberte.be]
COIFE – OTHIS
COIFE/ Collectif d’associations Opposées à l’Interdiction du port du Foulard à l’Ecole
OTHIS/ Organisaties Tegen een Hoofddoekenverbod In Scholen
-Al Marifa, association qui oeuvre à l’entente et au rapprochement entre les peuples et les communautés par la connaissance et l’éducation permanente.
-Association Comité de Concertation
-Association Médiation scolaire Musulmane
-Association splendeurs du monde
-Bled de Kur’ghem
-Bouillon de cultures
-CBAI (Centre Bruxellois d’action interculturelle)
-Centre Avec, centre de recherche et d’action sociale
-Cercle des étudiants arabo-européens de l’U.L.B.
-CGé (ChanGements pour l’égalité), Mouvement socio-pédagogique
-CIRAP (Centre d’information, recherches et archives des politiques belges)
-CIRE (Coordination et Initiatives pour Réfugiés et Etrangers)
-CNAPD (Coordination nationale d’action pour la paix et la démocratie)
-Collectif de sensibilisation à la citoyenneté
-Collectif Solidarité Contre l’Exclusion
-Commission des femmes maghrébines du conseil des femmes francophones de Belgique
– CRACPE (Collectif de Résistance aux Centres pour Etrangers)
-De Dans « Ruh » Gent vzw
-Démocratie plus, permanences sur la nationalité et initiation à la citoyenneté
-Ecole sans racisme
-Espérances des peuples, revue de presse alternative sur les initiatives de solidarité à la base, surtout dans le tiers monde
-Fédération des Mosquées
-Fondation Leon Lesoil, association d’Education permanente du Parti Ouvrier Socialiste
-GAFFI asbl, Groupe d’Animation et de Formation pour Femmes Immigrées
-High spirit asbl
-nana asbl
-Le Figuier, service social musulman
-Les Femmes de l’ombre
-Les Femmes pour la paix
-Les films de Nour, association destinée à promouvoir la citoyenneté, l’émancipation, l’esprit critique par le billet de l’audio-visuel
-Ligue des Droits de l’Homme
-Marche à suivre, association de jeunes qui mène des actions socio-culturelles
-Media femmes internationales
-Médiane
-Femmes Musulmanes de Belgique
-MRAX (Mouvement contre le Racisme, l’Antisémitisme et la Xénophobie)
-Pièces à conviction, Promotion culturelle, actions sociales et solidarité par l’humanitaire
-Point d’Appui, Service d’aide aux accompagnateurs de personnes sans papiers
-Rafiki Club asbl,
-Saïda asbl
-Service social de Solidarité socialiste
-Socialisme sans frontières, ONG de solidarité internationale
-STICS asbl, service d’Education permanente, de supervision, de formation et de recherche, reconnu par la Communauté française
-Une Maison en Plus, maison de quartier
-Union des femmes libres pour l’égalité des droits, (ex « Touche pas à mon foulard »)
-Union des femmes musulmanes de Belgique, lutte contre toutes formes de discriminations et pour l’égalité entre hommes et femmes.
-UPJB (Union des Progessistes Juifs de Belgique)
-Vie féminine, Mouvement féministe d’action interculturelle et sociale : large réseau de femmes en Wallonie et à Bruxelles.
-VOK (Vrouwen Overleg Komitee)
